ЕҢБЕК ШИЕЛЕНІСІ ЖӘНЕ ЖАУАПКЕРШІЛІК САЛАСЫ

Бүгін «Самұрық-Энерго» АҚ – ның үш еншілес компаниясы – «Алатау Жарық Компаниясы» АҚ, «Алматы электр станциялары» АҚ және «АлматыЭнергоСбыт»ЖШС кіретін Алматы энергокешеніне 70 жыл толады.

Тарихқа тоқталайық. 1943 жылы 9 тамызда КСРО электр станциялары Халық Комиссарының бұйрығымен Алматы орталық электр станциясы (ЦЭС-қазіргі ЖЭО – 1), № 1 гидравликалық электр станциясы, Алматы ГЭС салынып жатқан Каскад базасында «Қазақэнерго»аудандық энергетикалық басқармасы құрылды. Осы жылдар ішінде мұнда бірегей жобалар жүзеге асырылды, олардың көпшілігі «бірінші» немесе «бірінші»эпитеттермен бірге жүрді. Олардың қатарында 1959 жылы салынған және қала мен аймақты таза энергиямен қамтамасыз еткен жалпы қуаты 45,8 МВт болатын КСРО-дағы ең биік Каскад алматылық ГЭС бар. Жалпы, 60-жылдары Каскад электр станцияларының электр энергиясын өндіруі Алматы энергожүйесінің жалпы балансында 50-60% құрады.

Өткен ғасырдың алпысыншы жылдарында Алматы ОЭС-на бірінші жоғары қысымды қазандық агрегаты, қуаты 43,4 МВт Текелі энергокомбинаты, екі ЖЭО және Қаратал ГЭС пайдалануға берілді. Одан кейін қуаттылығы 50 МВт бірінші Алматы мемлекеттік аудандық электр станциясы (қазіргі ЖЭО-3)-еліміздегі алғашқы жартылай ашық үлгідегі жылу станциясы іске қосылды. 1971 жылы Қапшағай ГЭС, содан кейін бірқатар ірі нысандар салынды. Осылайша Алматы Энергокешенінің заманауи контуры қалыптасты.
Қуаттылығы 240 МВт Алматы жылу электр орталығының (Қазіргі ЖЭО-2) бірінші кезегі 1982 жылы пайдалануға берілді, қуаттылығы 270 МВт екінші кезегі 1988 жылы іске қосылды. Алматы ЖЭО-2-бұл өзіндік үлгідегі жылу электр станциясы. Сейсмикалық қауіпсіздік деңгейін арттыру мақсатында станция 12 метрге көмілген. Жетпіс жыл ішінде кешен құрылымында қызметтің бірнеше негізгі бағыттары қалыптасты, олар 2006 жылы қайта құрылымдау барысында Алматы энергокешенін одан әрі дамыту мақсатында дербес мүліктік кешендерге бөлінді: «Алатау Жарық Компаниясы» АҚ, «Алматы электр станциялары» АҚ, «АлматыЭнергоСбыт» ЖШС (қазір үшеуі де «АлматыЭнергоСбыт» АҚ компаниялар тобына кіредіСамұрық-Энерго»), сондай-ақ «Алматы жылу желілері» ЖШС, «Талдықорған акционерлік көлік-Электржелілік Компаниясы»АҚ. Бағыттар бойынша мұндай оқшаулау және тиісінше жауапкершілік аймақтарын нақты ажырату Алматы энергетикасының барлық негізгі салалары бойынша қарқынды даму стратегияларының таңдалуына көп жағынан ықпал етті. Өз құрылымдарының тиімді жұмысын қамтамасыз ете отырып, компаниялар ірі инвестициялық жобаларды да іске асырады. Соңғы жылдары Алматының энергетикасы қаланың ең инновациялық және инвестициялық саласы болып табылатыны кездейсоқ емес.
Қазіргі уақытта Алматы мен Алматы облысы қарқынды дамып келеді, мегаполисте Индустрияландыру картасы шеңберінде ғана 31 инвестициялық жоба іске асырылуда, «Инновациялық технологиялар паркі»АЭА дамуын жалғастыруда. Мұның бәрі болашақта энергия көлемін ұлғайтуды, энергиямен жабдықтау сенімділігін арттыруды талап етеді. Осы үрдістерді ескере отырып, «Самұрық-Энерго» акционерлік қоғамы Алматы энергокешенін ұйымдастыруды дамыту мәселелеріне ерекше назар аударады. Соңғы жылдары Алматы әкімдігімен бірлесіп еліміздің ірі қаласы мен тұтастай өңірдің энергетикасын одан әрі дамыту жөніндегі іс-шаралар кешені жүзеге асырылуда.
2012 жылы қуаттылығы 300 МВт Мойнақ ГЭС пайдалануға берілді, ол Алматының ең жоғары және базалық жүктемелерін жабуды қамтамасыз етеді. 2013 жылдың шілде айының соңындағы жағдай бойынша жалпы электр энергиясын өндіру шамамен 2 млрд. кВт құрады. ағымдағы жылы біз қуаты 2 МВт Қапшағай күн электр станциясының құрылысын аяқтауды жоспарлап отырмыз, ол шамамен 3,6 млн.кВт өндіретін болады. жылына электр энергиясы. Алдағы уақытта Қапшағай қаласының ауданында қуаты 100 МВт күн электр станциясын салу жоспарлануда. Соңғы жылдары жабдықтарды жаңғырту және реконструкциялау, «Алматы электр станциялары» Акционерлік қоғамының объектілерінде – барлық үш ЖЭО, Қапшағай ГЭС, Алматы ГЭС Каскадында табиғат қорғау жұмыстарын жүргізу бойынша жұмыстар кешені орындалды. Мұнда электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесі (ЭКЕАЖ) пайдалануға берілді, ол сервисті сапалы жаңа деңгейге шығарды және энергия ресурстарының шығындарын оңтайландырды.
Бұдан басқа, ағымдағы жылы қазандық салумен Алматы ЖЭО-2-ні реконструкциялау және кеңейту жөніндегі жоба аяқталады, бұл ЖЭО-2-нің жылу қуатын сағатына 1 100 Гкал-ға дейін (сағатына 350 Гкал-ға ұлғайту) ұлғайтуға және ЖЭО-2-нің артық жылу қуатын ЖЭО-1 жылумен жабдықтау аймағына беруге мүмкіндік береді. ЖЭО-2 күл-қожды кетірудің аралас жүйесін қайта құру көзделген. Қапшағай ГЭС-нің қолда бар қуатын 110 МВт-қа ұлғайту үшін өзенде немесе қуаты 33 МВт-қа қарсы реттеуші Кербұлақ ГЭС салынатын болады. «Самұрық-Энерго» АҚ – ның жоспарында «қуаттылығы 60 МВт Шелек дәлізінде 300 МВт-қа дейін кеңейту перс-пективімен ЖЭС салу», «Бұлақ ГЭС-ін салу», сондай-ақ Шелек, Көксу өзендерінде, Үлкен Алматы каналында шағын гидроэлектростанциялар салу жобалары бар.
«Алатау Жарық Компаниясы» АҚ – электр энергиясын беру және тарату бойынша өңірдегі ең ірі энергетикалық жүйе. Соңғы жылдары АЖК жыл сайын энергия беру көлемін 5-7% – ға арттырады. Оның қызмет көрсету радиусы Балқаш көлінің жағасынан Қытаймен шекарасына дейін созылады. АЖК Ресеймен параллель режимде жұмыс істейтін Орталық Азияның ЭЫҰ-на кіреді. Тек соңғы бес жылда 20-дан астам заманауи қосалқы станция салынды: «Медеу», «Шымбұлақ», «ҚазМУ», «Ерменсай», «Отырар», «Новая 16», «Алатау» және басқалары. Электр желілерінің бір бөлігі қайта жаңартылды және жаңғыртылды. Бұл компанияға трансформаторлық қуатты 779 мегавольтамперге дейін арттыруға мүмкіндік берді. Биыл Алматының айналасында 220 кВ ЭБЖ сақинасы мен тірек қосалқы станцияларын құру жұмыстары аяқталады. Алматының солтүстік бөлігінің өсіп келе жатқан жүктемелерін сенімді және үздіксіз электрмен жабдықтауға, сондай-ақ АСКУЭ жүйесін және ақпаратты жинау және өңдеу жүйесін (SCADA) құруға қажетті 110 кВ «Алтай», «Мамыр» және «жаңа 3а» қосалқы станцияларының құрылысы жалғасуда. Барлық жаңа және қайта жаңартылған қосалқы станциялар мен электр станциялары жаңартылып, ең заманауи жабдықтармен жабдықталған. Өңірде айтарлықтай жұмысты «АлматыЭнергоСбыт» ЖШС – тұтынушыларға энергия жеткізуші компания жүргізеді. ЖШС ұжымы электр энергиясын тұтынуды барынша есепке алу мен бақылауды жолға қойды. Компания клиенттермен қарым-қатынастың заманауи, икемді және тиімді жүйесін құрды.
Жоғарыда айтылғандардың барлығы энергетиктердің жоғары кәсіби ұжымынсыз, оның ішінде көптеген еңбек әулеттерінсіз мүмкін болмас еді. Алтын әріптермен Алматы энергетикасының тарихына а.о. Арыстанов, т. и. Батуров, Б. Е. Оразбаев, А. Жакутов, Ш. Шоқин және басқалардың есімдері жазылған. Біз қазақстандық электр энергетикасы қауымдастығының ардагерлер кеңесінің Алматы ЖЭО-2 – ні еңбек сіңірген энергетик Айтқали Жақұтов атындағы беру туралы ұсынысын және «АлЭС» АҚ басшылығының Қапшағай ГЭС кешеніне оның негізін қалаушы-академик Шафик Шоқиннің есімін беру туралы өтінішін қолдадық.
Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, Алматы Энергокешенінің барлық еңбеккерлерін 70 жылдығымен құттықтап, ардагерлерімізге алғыс білдіргім келеді: А. К. Қадыржанов, С. С. Нұрпейісов, к. б. Ысқақов, К. Д. Дүкенбаев, В. С. Торламбаев, А. Ж. Қалиев, р. я. Сайфутдинов, Т. х. Мұсағалиева, Ө. а. Ақылбаева, а. а. доронкина, А. а.Акинжанов, с. Сейітов, л. и. Журавлев, В. Н. Антощук, В. А. Абубакирова, л. у. Булахова, А. М. Васильев, В. А. Токарев, б. б. Инсепов, Б. Д. Бозжанов және басқа да көптеген мамандар, олардың үлестерін асыра бағалау мүмкін емес.

Ги Сәлімжуаров, «бөлу және өткізу» дивизионының басқарушысы, «Самұрық-Энерго»АҚ Басқарма мүшесі