АЛМАТЫ ГЭС КАСКАДЫ: ТАУ ТАЗАЛЫҒЫ ЭНЕРГИЯСЫ

«Алматы Электр Станциялары»АҚ ГЭС Каскадының 65 жылдығына орай

Қару-жарақ ерлігіне теңестірілген құрылыс 1943 жылы Үлкен Алматы Өзенінде су электр станцияларының Каскадының құрылысы болды. Құрылыс 1943 жылы сәуірде басталып, бір жылдан кейін ҒАНА АЛҒАШҚЫ ГЭС–11 электр станциясы пайдалануға берілді. Содан кейін, қатаң кесте бойынша, 1948 жылдың Наурызына дейін он су электр станциясы пайдалануға берілді, ал Сол жылдың 9 тамызында Алматы су электр станцияларының Каскады Ресми түрде пайдалануға берілді.Кәсіпорын «Казахэнергоға». Осылайша, осы бірегей нысан ағымдағы жылдың тамыз айында өзінің 65 жылдығын атап өтеді.

Тіпті бүгінгі стандарттар бойынша құрылыс қарқыны мен оның ұзақтығы әсерлі, ал соғыс жүріп жатқанда, соғыстан кейінгі алғашқы жылдар өте қиын болды.
–Еңбекті көп қажет ететін операциялардың барлығы дерлік қолмен орындалды, процестер нашар механикаландырылды, – дейді 1983-1987 Жылдардағы Каскад директоры Генрих Юрьевич Бородин. – Жұмыс іс жүзінде халықтық құрылыс әдісімен жүргізілді: алма-Ата кәсіпорындарына белгілі бір, әдетте, ауыр жер-тас және бетон жұмыстарының түрлері жүктелді. Сол кездегі газеттердің хабарлауынша, Каскадтың құрылысында күндіз-түні алты мың адам жұмыс істеген. Бұл жанқиярлық жұмыс болды-жобалаудан бастап барлық кезеңдерде, өйткені жобалау және дайындық жұмыстарын 1942 жылы «Гидропроект» Институтының Ленинград филиалы бастаған.
Жобаның өзектілігі сонау 20-шы жылдары айқын болды: Алма-Ата ГЭС Каскадының құрылысы 1920 жылы ГОЭЛРО жоспарында қарастырылған болатын, өйткені өткен ғасырдың 30-жылдарында қаланы электрмен жабдықтаудың жалғыз көзі Болды.Алма-Ата БЭК (қазіргі ЖЭО-1). Қуаттылықты едәуір арттыру қажеттілігі КСРО-ның Еуропалық бөлігінен эвакуацияланған зауыттар мен кәсіпорындарды энергиямен қамтамасыз етудің шұғыл қажеттілігінен туындады. Сондықтан соғыстың басында КСРО Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті тауларда су электр станцияларының Каскадын салу туралы шешім қабылдады. Құрылыс алаңын Бұрын қазақ КСР Білім Министрінің күрделі құрылыс Жөніндегі Орынбасары Болып жұмыс істеген Жәлел Исинқұлұлы Байғисиев басқарды.
Каскадтың бірінші кезеңінің құрылуы жүйеде электр энергиясының жетіспеушілігін іс жүзінде жойды. Келесі онжылдықта Каскад дамуын жалғастырды: 1953 жылдың қазан айында Бүкіл бұрынғы КСРО-дағы ең жоғары қысымды су электр станциясы «Озерная ГЭС–1» іске қосылды; 1959 жылдың шілдесінде ГЭС-2. Осымен Ұлы Алматы Шатқалының су ресурстарының энергетикалық әлеуетін пайдалана отырып, су электр станцияларының құрылысы аяқталды. Каскадтың соңғы станциясы-Талғар ГЭС-і 1960 жылы пайдалануға берілді. Гидроэлектростанциялардың Бүкіл Каскады қарқынды дамып келе жатқан қалаға қуатты энергетикалық көмекке айналды: 1960 жылға дейін гидроэлектростанциялар Каскадының электр станциялары Арқылы Электр энергиясын Өндіру Алматы энергетикалық жүйесінің жалпы балансында 50-60 пайызды құрады.. Сарапшылардың бағалауы бойынша, Алма-Ата Гэс Каскадының Бүкіл өмір сүру кезеңінде 13,5 миллиард тоннадан астам өнім өндірілді. квт / сағ электр энергиясы, Бұл Алматы қаласы мен облыстың екі жылдағы ағымдағы тұтынуын жабуға тең!
–Сонымен қатар, су электр Станцияларының Каскады Алматы қаласындағы жылу электр станцияларының өзін – өзі дамытуға мүмкіндік береді, – Деп Каскадтың осы стратегиялық маңызды ерекшелігін басқарушы директор Болат Уәлиханов Мұқаев атап өтті. – Бұл энергетикалық жүйенің құлауымен, жүйеаралық байланыстардың жоғалуымен, көздердің толық өтелуімен жүйелі апаттар кезінде өзекті болып табылады, өйткені мұндай төтенше жағдайларда Алма-Ата Гэс Каскады электр энергиясын қамтамасыз етеді.жақын маңдағы жылу электр станцияларының өз қажеттіліктері үшін.
Республика үшін ең қиын жылдардағы Каскад құрылысының тарихы оның құрылысшыларының батылдығының, адалдығының, кәсібилігінің үлгісі болып табылады. Компания су электр Станцияларының Каскадын салған және іске қосқан адамдарды мақтанышпен атайды. Оның жоғары өнімділігін кім сақтап, сақтап келеді. Мұнда кәсібиліктің алғашқы сабақтарын алған, кейіннен әртүрлі салаларда үлкен жетістіктерге жеткен. Олар 1943 жылы Алғашқы Каскадтық станциялардың құрылысына қатысқан 19 жастағы әскери курсанттар Василий Шевченко мен Уәлихан Мұқаевты еске алады. Олардың біріншісі кейін қазақ КСР Министрлер Кеңесінде КГБ Төрағасы болды. Ал Уәлихан Мұқаев энергетиктер әулетінің негізін қалаушы болды. Оның ұлы Болат су электр Станциялары Каскадының қазіргі директоры. Компания Сізге Каскадты салуға іссапарға жіберілген Борис Ростоскуев туралы міндетті түрде айтып береді. Іссапар он жылға созылды. Ол Оны қолданыстағы Каскадты су электр станцияларының бас инженері ретінде аяқтады. 1955 жылы Борис Александрович Красноярск су электр станциясын салуға жіберілді.
Ол мұнда салынып жатқан станция дирекциясының бастығынан бастап 30 жылдан астам жұмыс істеді. Ал 1967-1989 жылдар аралығында станцияның тұрақты директоры болды. Бірақ Ол Енисейде болған кезде Де Алма-Ата құрылыс алаңын жылы еске алды. «Красноярск ГЭС: адамдар және Жетістіктер» кітабында Ол Алма-Ата Гэс Каскады туралы былай деп жазды: «Алма-Атаның электр энергетикасын адамдар жасады, соның арқасында рекордтық уақыт ішінде бұл ең күрделі бөлім.қуаты аз дизельдік турбинадан әртараптандырылған электр станциялары кешеніне дейінгі үлкен қашықтықты жүріп өтті. Елорданың энергетика саласының ізашарларының арасында Н.м. есімдері мәңгі қалады. Макаров, С.С. Набоко, И. В. Файерман, А. О. Арыстанов, Р. М. Саботаева, Б. А. Растокуева, Г. Х. Хайрулин және тағы басқалар бізге құдіретті электр энергиясын берді.»
…Бүгінде су электр станцияларының Каскады жұмыс істеп тұр және әлі күнге дейін қала мен облысты энергиямен қамтамасыз етіп келеді. Сонымен қатар, орнатылған алғашқы гидравликалық қондырғылардың көпшілігі жұмыс істеп тұр, сарапшылар құрылыс пен жабдықтың сапасына баса назар аударады. «Алматы Электр Станциялары» АҚ-ның құрамына кіретін «Алматы Электр Станциялары» Ақ-ның Жалпы өніміндегі су электр станцияларының Каскадымен жыл сайын өндірілетін электр энергиясының үлесі 5-6 пайыздан аспайды. Бұл жаңартылатын, жасыл энергия көздерін пайдаланудың тиімділігі мен сенімділігінің тамаша үлгісі. Олар гидроэлектростанциялар Каскадының болашағы зор деп санайды. Сондықтан қазіргі уақытта ескірген жабдықты қайта құру және модернизациялау бойынша техникалық-экономикалық негіздеме мен ЖСҚ әзірленуде. Жаңғырту су электр станцияларының Каскадын жаңғыртуға ғана емес, оның өнімділігін арттыруға да мүмкіндік береді.

Саид Айханов