23.05.2025 «АлЭС» АҚ-ның 2024 жылғы табиғатты қорғау қызметі
«АлЭС» АҚ-ның өндірістік қызметі қоршаған ортаға келетін әсерді барынша азайтуға, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануға және биологиялық алуан түрлілікті сақтауға бағытталған.
«АлЭС» АҚ табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен қолайлы қоршаған ортаны сақтау ісінде қоғам алдындағы жауапкершілігін толық мойындайды. Компания табиғи ресурстарды тиімді қолдануға, қоршаған ортаға келетін әсерді жүйелі түрде азайтуға кепілдік береді. Бұл мақсатта қолжетімді, аз қалдықты және экологиялық жағынан қауіпсіз технологиялар, жабдықтар мен материалдар енгізілуде. Сонымен қатар, климаттың өзгеруіне бейімделу бойынша шаралар жүзеге асырылып, қоршаған ортаға келуі мүмкін залалдың алдын алу шаралары қолданылуда.
«АлЭС» АҚ тұрақты даму қағидаттарын ұстанады. Тұрақты даму – бұл экономикалық өсімді болашақ ұрпақ үшін қолайлы экологиялық ортаны сақтай отырып, әлеуметтік жағынан теңгерімді жолмен қамтамасыз ету деп түсіндіріледі.
Экологиялық менеджмент аспектілерін басқару
Экологиялық менеджмент жүйесі (бұдан әрі – ЭМЖ) корпоративтік менеджмент жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. ЭМЖ-ні енгізу мен оның жұмыс істеуінің басты мақсаты – «АлЭС» АҚ-ның өндірістік департаменттері жүзеге асыратын қызмет барысында, сондай-ақ осы департаменттер аумағында жұмыс атқаратын мердігер және қосалқы мердігер ұйымдар тарапынан қоршаған ортаны қорғау саласындағы талаптардың сақталуын қамтамасыз ету.
«АлЭС» АҚ экологиялық менеджмент жүйесін (ЭМЖ) үздіксіз жетілдіріп отырады және қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға барлық күш-жігерін бағыттайды. Бұл әсерлердің қатарына парниктік газдардың атмосфераға шығарылуы, ластаушы заттардың шығарылуы мен төгілуі, өндірістік және тұтынушылық қалдықтармен, сондай-ақ өнеркәсіптік қалдықтармен жұмыс істеу жатады.
«АлЭС» АҚ-да экологиялық саясатты жүзеге асыру бағыттары экологиялық менеджмент жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде нақты айқындалған:
– Қазақстан Республикасының қолданыстағы экологиялық заңнамасының және қоршаған ортаны қорғау саласындағы корпоративтік стандарттардың талаптарын орындауды қамтамасыз ету;
– экологиялық менеджмент жүйесін үнемі жетілдіру және оның тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
– технологиялық жаңғырту жүргізу және ескірген жабдықты кезең-кезеңімен пайдаланудан шығару, қолжетімді ең озық технологияларды енгізу, өндірістік технологиялық процестерді жетілдіру;
– өндірістік қалдықтардың түзілу көлемін және олардың қоршаған ортаға шығарылуын қысқарту, олармен қауіпсіз жұмыс жүргізу, өнеркәсіптік қалдықтарды қайта өңдеу бойынша жобаларды жүзеге асыру;
– өндірістік департаменттердің жоспарланған қызметінің қоршаған ортаға, қызметкерлер мен халықтың денсаулығына әсерін бағалау, баламалы нұсқаларды салыстыру негізінде шешім қабылдау;
– экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған іс-шараларды іске асыруға персоналды тарту, әрбір қызметкерге компания қызметінің экологиялық аспектілері мен олардың қоршаған ортаға әсері туралы ақпарат беру арқылы экологиялық мәдениетті дамыту.
«АлЭС» АҚ-да маңызды экологиялық аспектілер белгіленіп, солардың негізінде экологиялық қауіптер бағаланып, экологиялық мақсаттар белгіленді және қоршаған ортаны қорғауға бағытталған іс-шаралар бағдарламалары әзірленіп, жүзеге асырылуда.
«АлЭС» АҚ үшін өзекті маңызды экологиялық аспектілер ретінде негізгі жабдықтарда, қазан агрегаттарында отын жағу кезінде және электр мен жылу энергиясын өндірудің негізгі процесін сүйемелдейтін қосалқы жабдықтарда атмосфералық ауаға шығарындылар, сондай-ақ көмір станцияларын жаңғырту және қайта құру жобаларын іске асыру кезінде шығатын зиянды заттар, өндірістік ағын сулардың ашық су көздеріне төгілуі, күл мен қож қалдықтарын орналастыру және өндірістік департаменттер аумағында өндірістік және тұтынушылық қалдықтарды уақытша сақтау, зиянды физикалық әсерлер және электр энергиясын өндірудің негізгі процесіне жанама әсер ететін басқа да экологиялық аспектілер танылды.
2024 жылы «АлЭС» АҚ-да қоршаған ортаны қорғау саласындағы Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мен нормативтік-техникалық құжаттарының сақталуын бақылау, қоршаған ортаның жағдайын бақылау, экологиялық аспектілерді айқындау және тәуекелдерді бағалау, алдыңғы аудиттер барысында анықталған сәйкессіздіктерді жою, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың орындалуын бақылау мақсатында ЭМЖ ішкі аудиттері тоқсан сайын жүргізіліп отырды.
Ішкі аудит қорытындылары бойынша анықталған сәйкессіздіктерді жоюға арналған түзету және ескерту шаралары әзірленіп, олар толық көлемде орындалды.
Өндірістік экологиялық бақылау және мониторинг
«АлЭС» АҚ тоқсан сайын Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің талаптарына сәйкес әзірленген өндірістік экологиялық бақылау бағдарламаларын жүзеге асырады, олар келесі міндеттерді орындауға бағытталған:
– негізгі және өндірістік процестердің қоршаған ортаға әсері туралы жедел ақпарат алу;
– түзету және алдын алу шараларын жүргізу, сондай-ақ төтенше жағдайларға жедел әрекет ету;
– кәсіпорынның экологиялық қызметі және қоршаған ортаға әсерді азайту шаралары туралы мүдделі тараптарды (жергілікті тұрғындар, мемлекеттік бақылау органдары, серіктес компаниялар) хабардар ету.
Экологиялық бақылау аясында қоршаған ортаға шығарылатын заттарға – атмосфералық ауаға шығарындыларға, су объектілеріне төгілулерге, қалдықтарды жинау және орналастыру көлеміне бақылау жүргізіледі, сондай-ақ қоршаған ортаның құрамдас бөліктерінің сапасы – атмосфералық ауа, беткей және жерасты сулары, өндірістік кәсіпорындардың санитарлық-қорғаныш аймағы шегіндегі топырақ жағдайы бақылауға алынады.
2024 жылы 1-ЖЭО, 2-ЖЭО және БЖК эмиссияларының тұрақты көздерінде эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйелері (бұдан әрі – МАЖ) орнатылды. Бұл жүйелер нормативтік эмиссиялардың сақталуын онлайн режимде бақылауға мүмкіндік береді. 2024 жылдың 21 қарашасынан бастап МАЖ жүйесінен алынған орташа мәндегі деректер әр 20 минут сайын ҚР Қоршаған ортаның жағдайы туралы ұлттық деректер банкiне жіберіліп, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган тарапынан бақыланып отырады. 2-ЖЭО бойынша деректерді беру 2025 жылдың екінші жартыжылдығында жоспарланған.
2024 жылы тоқсан сайын арнайы мамандандырылған ұйым тарапынан өндірістік экологиялық бақылау жүргізілді, сондай-ақ 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО және БЖК зертханалары өндірістік экологиялық мониторингті тұрақты түрде жүзеге асырып, департамент аумағында және өндірістік нысандарда радиациялық фонды жүйелі түрде қадағалап отырды. Осы бақылау нәтижелері бойынша қоршаған ортаның ластану деңгейінің асып кетуі тіркелмеді.
Парниктік газдардың шығарындылары
2024 жылы экологиялық қызметтің ашық жүзеге асырылуын қамтамасыз ету мақсатында «АлЭС» АҚ 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО және БЖК нысандарында 2022-2025 жылдарға арналған парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлу жөніндегі Ұлттық Жоспар (бұдан әрі – ҰЖ) аясында парниктік газдар шығарындыларына түгендеу жүргізді. ҰЖ бойынша 2024 жылға «АлЭС» АҚ-на 6 094,365 мың тонна көлемінде квота берілген. 2024 жылдың қорытындысы бойынша Қоғам бойынша жалпы парниктік газдар шығарындылары 5 619,0 мың тоннаны құрады, оның ішінде: Б.Оразбаев атындағы 1-ЖЭО бойынша – 447,5 мың тонна, А.Жақұтов атындағы 2-ЖЭО бойынша – 3 717,3 мың тонна, 3-ЖЭО бойынша – 1 225,9 мың тонна, БЖК бойынша – 228,3 мың тонна.
Парниктік газдар шығарындыларының 2021-2024 жылдардағы көлемі (1-қамту)
| Парниктік газдардың түрлері бойынша шығарындылары | Өлшем бірліктері |
2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| СО2 | тонна СО2 | 5 868 940 | 5 675 899 | 5 787 876 | 5 619 013 |
| СН4 | тонна СО2 экв | 1 406,1 | 1 200,2 | 1 389,9 | 1 345,876 |
| N2O | тонна СО2 экв | 15 339,7 | 14 692,6 | 12 929,6 | 12 535,0 |
| Табысқа қатысты парниктік газдардың меншікті шығарындылары | млн т СО2 экв/млн теңге | 0,00007 | 0,00007 | 0,00006 | 0,00004 |
Көміртегі квоталарының ҰЖ-ға қатысты квоталардың күтілетін профициті – 493,3 мың тоннаны құрайды. 2024 жылы энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шараларды жүргізу есебінен парниктік газдар шығарындыларының көлемі жалпы алғанда 17,6 мың тоннаға қысқарды.
2024 жылы парниктік газдар шығарындыларының көлемін валидация және верификация жөніндегі орган «ЭКОСЕРВИС-С» ЖШС верификациялады, парниктік газдарды түгендеу туралы есеп қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға белгіленген мерзімде жіберілді және ескертулерсіз қабылданды.
«Самұрық-Энерго» АҚ компаниялар тобының қоршаған ортаны қорғау мәселелерін басқару жөніндегі іс-шаралар жоспарына сай, «АлЭС» АҚ гидрофторкөміртектер (ГФК), перфторкөміртектер (ПФК), күкірттің гексафториді (SF₆), азоттың трифториді (NF₃) секілді парниктік газдар шығарындыларының көлемін белгіледі.
| Парниктік газдардың түрлері бойынша шығарындылары | Өлшем бірліктері | 2023 | 2024 |
| ГФУ | тонна | 116,2 | 133,9 |
| ПФУ | тонна | жоқ | жоқ |
| SF6 | тонна | жоқ | жоқ |
| NF3 | тонна | жоқ | жоқ |
2-қамту шеңберінде сандық бағалауға сатып алынған және тұтынылған электр энергиясы, бу, жылу немесе салқындатудан болған шығарындылар жатады. «АлЭС» АҚ электр және жылу энергиясын, бу сатып алмайтындықтан, парниктік газдар шығарындыларының көлемі есептелмейді.
Көміртегі генерациясының қарқындылығы
1-қамту шеңберінде 2024 жылғы өндірудің көміртегі қарқындылығы есептелді және ол 2021-2023 жж. алдыңғы кезеңдермен салыстырылды. Парниктік газдар шығарындыларының көлемі жағылған отынның көлеміне және отынның сипаттамаларына тікелей байланысты.
| № р/п | Көрсеткіш | Өлшем бірлігі | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| 1 | СО2 шығарындылары | тонна | 5 868 940 | 5 675 899 | 5 787 877 | 5 619 013 |
| 2 | Электр энергиясын өндіру | МВтс | 4 009 084 | 4 039 025 | 3 954 773 | 3 723 258 |
| 3 | Жылу энергиясын өндіру | Гкал | 5 825 875 | 5 550 462 | 5 851 848 | 6 083 619 |
| 4 | Электр энергиясын өндіруге СО2 меншікті шығарындылары | тСО2/МВтс | 1,014 | 0,988 | 1,001 | 1,002 |
| 5 | Жылу энергиясын өндіруге СО2 меншікті шығарындылары | тСО2/Гкал | 0,310 | 0,304 | 0,312 | 0,310 |
Ластаушы заттардың шығарындылары
«АлЭС» АҚ өзіне өндірістік департаменттерде өнім өндіру барысында атмосфералық ауаға ластаушы заттар шығарындыларын азайту бойынша міндеттемелер алды. 2024 жылы эмиссияларды азайту мақсатында қоршаған ортаны қорғау бойынша келесі іс-шаралар іске асырылды:
– күл ұстағыш құрылғыларды тазарту дәрежесін сақтау бойынша жұмыстар жүргізілді;
– күл ұстау құрылғыларының тазарту деңгейін сақтау бойынша жұмыстар жүргізілді;
– ауа қыздырғыштардың кубтары жөнделді және ауыстырылды;
– қазан агрегаттарының жанарғалары мен эмульгаторлары жөнделді;
– пайдалы әсер коэффициентін арттыру бойынша іс-шаралар атқарылды;
– қазан агрегаттарындағы технологиялық циклдегі бұзушылықтар жойылды;
– 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО қазан агрегаттарында, аспирациялық қондырғыларында режимдік-реттеу жұмыстары жүргізілді.
Сондай-ақ, «АлЭС» АҚ 2024 жылы Алматы 2-ЖЭО-сы мен 3-ЖЭО-сын жаңғырту және қайта құру жобаларын іске асыру жұмысын жалғастырды. Жобаларды іске асырғаннан кейін төмендетуге Қазақстан Республикасының ең озық қолжетімді технологияларды енгізу жөніндегі талаптары деңгейінде атмосфераға зиянды заттардың шығарылуын қамтамасыз ететін тиімді газ турбиналық қондырғыларда табиғи газды пайдалану есебінен қол жеткізілетін болады.
Жалпы «АлЭС» АҚ бойынша эмиссиялардың нақты көлемі 2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы 3%-ға төмендеп, рұқсат етілген көлемі 56,153 мың тонна болғанда 47,503 мың тоннаны құрады. Теңестіру үшін 2023 жылы ол 48,861 мың тоннаны, рұқсат етілген көлемі 57,065 мың тоннаны құрады, 2022 жылы ол 48,038 мың тоннаны, рұқсат етілген көлемі 59,891 мың тоннаны құрады.
2021-2024 жылдардағы ластаушы заттар шығарындыларының көлемі, мың тонна
| Ластаушы заттар | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| NОx | 11,216 | 11,078 | 11,286 | 10,963 |
| SОx | 26,250 | 25,557 | 25,820 | 25,086 |
| Қатты бөлшектер | 8,457 | 8,212 | 8,614 | 8,349 |
| СО | 3,152 | 3,115 | 3,095 | 3,019 |
| Ұшпа органикалық қосылыстар (ҰОС) | 0,023 | 0,032 | 0,035 | 0,050 |
| Өзге де газ тәрізділер | 0,032 | 0,044 | 0,011 | 0,036 |
| Жиыны | 49,130 | 48,038 | 48,861 | 47,503 |
| Жойылмайтын органикалық ластауыштар (ЖОЛ) | жоқ | жоқ | жоқ | жоқ |
| Ауаны қауіпті ластағыштар (АҚЛ) | 49,130 | 48,038 | 48,861 | 47,503 |
| г/кВтс меншікті шығарындылары | 8,76 | 8,63 | 8,74 | 8,81 |
| Кіріске қатысты зиянды заттардың меншікті шығарындылары | 0,00062 | 0,00056 | 0,00051 | 0,00038 |
1-ЖЭО
Атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 2024 жылы 1 436,466 тонна рұқсат етілген кезде 836,039 тоннаны (дүркінді шығарындыларды қоса алғанда) құрады. Есепті жылы атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындылары 68,524 тоннаға (-8%) төмендеді, бұл 2024 жылы электр энергиясын өндірудің 2023 жылмен салыстырғанда 24%-ға төмендеуіне байланысты болды.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна |
797,5 | 803,6 | 904,6 | 836,0 |
2-ЖЭО
Ластаушы заттардың атмосфераға шығарындылары 2024 жылы 39 3999,0521 тонна рұқсат етілген кезде 36 188,0808 тоннаны (дүркінді шығарындыларды қоса алғанда), күл-қож қалдықтары – 1 313 879 тонна рұқсат етілген кезде 1 313 879 тоннаны құрады. Есепті жылы атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындылары 722 тоннаға (-2%) төмендеді, бұл 2024 жылы электр энергиясын өндірудің 2023 жылмен салыстырғанда 2,1%-ға төмендеуімен байланысты болды.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 35 898,687 | 35 037,990 | 36 909,985 | 36 188,081 |
3-ЖЭО
3-ЖЭО департаментінен атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 2024 жылы 14 017,8505 тонна рұқсат етілген кезде 10 253,2733 тоннаны (дүркінді шығарындыларды қоса алғанда), күл-қож қалдықтары – 487 800 тонна 14 017,8505 тонна рұқсат етілген кезде 318 240 тоннаны құрады. Есепті жылы атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындылары 521 тоннаға (-5%) төмендеді, бұл 2024 жылы электр энергиясын өндірудің 2023 жылмен салыстырғанда 8%-ға төмендеуіне байланысты.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 12 246,356 | 11 944,728 | 10 774,274 | 10 253,273 |
БЖК
2024 жылы БЖК-дан атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары рұқсат етілген 1 264,24 тонна кезінде 216,304 тоннаны құрады. Есепті жылы атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындылары 47 тоннаға (-18%) төмендеді, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 2024 жылы азот тотықтары концентрациясының 50 мг/нм3 төмендеуіне байланысты.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 178,589 | 243,012 | 262,968 | 216,304 |
Қапшағай ГЭС
Қапшағай ГЭС-інен атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 2024 жылы 1,258 тонна рұқсат етілген кезде 1,258 тоннаны, Қапшағай ГЭС-інен жерүсті суларына ластаушы заттардың шығарындылары 2023 жылы 3,485 тонна рұқсат етілген кезде 1,5564 тоннаны құрады. Төгінділердің көлемі 0,03437 тоннаға ұлғайды, бұл Қапшағай ГЭС-інде шаруашылық-тұрмыстық ағындылардың (№ 3 сукетіргі) нормативтік тазартылған суларының төгінділері көлемінің ұлғаюымен байланысты.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 1,258 | 1,432 | 1,258 | 1,258 |
| Су объектілеріне төгінділер көлемі, тонна | 1,526 | 1,535 | 1,522 | 1,556 |
Каскад ГЭС
2024 жылы Каскад ГЭС-інен атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 1,699 тоннаны құрады және 2,679 тонна шығарындылар лимитінен аспады.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 1,617 | 1,542 | 1,576 | 1,699 |
«Энергожөндеу» ӨЖК
«Энергожөндеу» ӨЖК-ден атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 2024 жылы 5,9819 тоннаны құрады. Есепті жылы атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындылары бойынша лимит асырылмады.
| Көрсеткіш | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға шығарындылардың көлемі, тонна | 5,949 | 5,984 | 5,981 | 5,9819 |
Су ресурстары
«АлЭС» АҚ-ның 1-ЖЭО, 2-ЖЭО және БЖК департаменттері үшін сумен жабдықтаудың негізгі көзі Алматы қаласы Энергетика және сумен жабдықтау басқармасының «Алматы Су» ШЖҚ МКК (бұдан әрі – «Алматы Су») болып табылады.
1-ЖЭО-ға технологиялық қажеттіліктер үшін және 2-ЖЭО-ға тұзсыздандырылған суды дайындау үшін берілетін өңделмеген суды ішінара алмастыру мақсатында, меншікті су алу ұңғымалары пайдаланылады, сондай-ақ келісімшарт негізінде 2-ЖЭО үшін техникалық суды алу жүзеге асырылады.
3-ЖЭО үшін шаруашылық-ауызсу және өндірістік-техникалық сумен жабдықтау артезиандық ұңғымалардан ведомствоға қарасты суалгы есебінен ұйымдастырылған. 3-ЖЭО суалғысы жалғыз пайдаланылатын бір ұңғымадан және әрқайсысында пайдаланылатын екі ұңғымадан тұратын суалғылық бес шоғырдан тұрады. Пайдаланылатын ұңғымалардың тереңдігі 200-ден 300 метрге дейін. 2024 жылы пайдалануда 11 ұңғыма болды.
Каскад ГЭС-і үшін электрэнергетикалық қажеттіліктерге арналған сумен жабдықтау көзі – Үлкен Алматы көлі және Үлкен Алматы өз. бассейні. Каскад ГЭС-і үшін шаруашылық-ауызсу сумен жабдықтау шарт негізінде жүзеге асырылады.
Қапшағай ГЭС-інде электр энергиясын өндіруге және технологиялық қажеттіліктерге арналған су Капшағай су қоймасынан алынады, ал шаруашылық-тұрмыстық қажеттіліктерге арналған Николаев жерасты су көздеріндегі жерасты ұңғымаларынан алынады.
«АлЭС» АҚ 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО және БЖК департаменттері бойынша су тұтыну мен су тартудың есебі ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Су ресурстары комитетімен келісілген Су тұтыну мен су тартудың жеке ағымдағы теңгерімдік нормаларына сәйкес жүзеге асырылады. Қапшағай ГЭС, Каскад ГЭС жерүсті көздерінен су алу, 1-ЖЭО, 2-ЖЭО және 3-ЖЭО меншікті су алу көлемдері су пайдаланудың арнайы рұқсатының талаптарына сәйкес белгіленеді.
Төмендегі кестелерде 2021-2024 жж. суды тұтыну және пайдалану жөніндегі деректер келтіріліп отыр.
«АлЭС» АҚ көздерінің су тұтынуын және суды пайдалануын талдау, м 3
| Көрсеткіштер | Б.Оразбаев атынд. 1-ЖЭО | А.Жақұтов атынд. 2-ЖЭО | 3-ЖЭО | БЖК | Ш.Шөкин атынд. Қапшағай ГЭС | Каскад ГЭС | ||||||
| 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | 2021 | 2022 | |
| Сумен жабдықтау көздері | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК Алматы ЖСК меншікті суалғысы | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК Боралдай ЖСК меншікті суалғысы | Покровское ЖСК меншікті суалғысы | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК | Қапшағай су қоймасы Меншікті суалу ұңғымалары | «Bauyr LTD Company» ЖШС «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК | ||||||
| Алынған өңделмеген су, барлығы | 5 959 125 | 6 097 567 | 33 926 768 | 33 343 439 | 4 484 550 | 5 645 610 | 39 419 | 34 309 | 6 893 994 | 7 402 692 | 715 | 594 |
| Шығын | 5 959 125 | 6 097 567 | 33 926 768 | 33 343 439 | 4 484 550 | 5 645 610 | 39 419 | 34 309 | 6 893 994 | 7 402 692 | 715 | 594 |
| Жылу жүйесін толтыру | 5 043 888 | 5 201 086 | 24 585 430 | 25 285 479 | 173 937 | 159 840 | – | – | – | – | – | – |
| Басқа тұтынушыларға пайдаланусыз берілді | 5 038 950 | 5 196 077 | 24 546 667 | 25 112 013 | 152 454 | 138 002 | – | – | – | – | – | – |
| Өндірістік қажеттіліктер | – | – | – 1 795 | 127 844 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| ЫСҚ өзіндік мұқтаждықтары | 4 715 | 4 473 | 37 018 | 42 187 | 7 746 | 7 746 | – | – | – | – | – | – |
| Басқа тұтынушыларға берілді | 223 | 536 | 3 540 | 3 435 | 13 737 | 14 092 | – | – | – | – | – | – |
| Тұзсыздандырылған су | 182 990 | 184 679 | 905 574 | 969 488 | 279 684 | 335 093 | 22 657 | 23 161 | – | – | – | – |
| Қазандарды толтыру | 182 990 | 184 679 | 718 608 | 752 492 | 279 684 | 335 093 | 22 657 | 23 161 | – | – | – | – |
| Конденсатты қайтармау | – | – | 6 971 | 6 971 | – | – | 83 | 70 | – | – | – | – |
| Тұзсыздандыру қондырғысының өзіндік мұқтаждықтары | – | – | 179 995 | 210 025 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Технологиялық су | 694 836 | 673 944 | 8 404 230 | 7 052 535 | 4 018 396 | 5 138 353 | 2 544 | 2 626 | 6 849 640 | 7 357 009 | – | – |
| Қайтарымсыз жоғалтымдар | – | – | – | – | – | – | 4 419 | 1 420 | 39 096 | 40 332 | – | – |
| Шаруашылық-ауыз су | 37 411 | 37 858 | 31 533 | 35 937 | 12 533 | 12 324 | 9 798 | 7 102 | 5 258 | 5 351 | 715 | 594 |
| Басқа тұтынушыларға берілді | 80 | 133 | 428 | 521 | – | – | 2 572 | 1 904 | – | – | – | – |
| Кәріз | 351 705 | 342 727 | 68 551 | 78 124 | 18 224 | 23 095 | 26 567 | 22 460 | – | – | 715 | 594 |
| Меншікті кәріз | 351 595 | 342 169 | 67 942 | 77 256 | 18 224 | 23 095 | 23 322 | 19 854 | – | – | 715 | 594 |
«АлЭС» АҚ көздерінің су тұтынуын және суды пайдалануын талдау, м3
| Көрсеткіштер | Б.Оразбаев атынд. 1-ЖЭО | А.Жақұтов атынд. 2-ЖЭО | 3-ЖЭО | БЖК | Ш.Шөкин атынд. Қапшағай ГЭС | Каскад ГЭС | ||||||
| 2023 | 2024 | 2023 | 2024 | 2023 | 2024 | 2023 | 2024 | 2023 | 2024 | 2023 | 2024 | |
| Сумен жабдықтау көздері | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК Алматы ЖСК меншікті суалғысы | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК Боралдай ЖСК меншікті суалғысы | Покровское ЖСК меншікті суалғысы | «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК | Қапшағай су қоймасы Меншікті суалу ұңғымалары | «Bauyr LTD Company» ЖШС «Алматы Су» ШЖҚ-дағы МКК | ||||||
| Алынған өңделмеген су, барлығы | 6 715 791 | 5 990 376 | 33 241 179 | 36 015 423 | 4 961 400 | 5 235 050 | 42 330 | 45 196 | 7 462 429 | 9 556 800 | 426 | 633 |
| Шығын | 6 715 791 | 5 990 376 | 33 241 179 | 36 015 423 | 4 961 400 | 5 235 050 | 42 330 | 45 196 | 7 462 429 | 9 556 800 | 426 | 633 |
| Жылу жүйесін толтыру | 5 768 279 | 5 010 910 | 24 577 015 | 25 648 861 | 178 484 | 218 414 | – | – | – | – | – | – |
| Басқа тұтынушыларға пайдаланусыз берілді | 5 763 120 | 5 005 839 | 24 340 386 | 25 593 772 | 147 725 | 190 267 | – | – | – | – | – | – |
| Өндірістік қажеттіліктер | – | – | 192 192 | 15 321 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| ЫСҚ өзіндік мұқтаждықтары | 4 935 | 4 557 | 42 692 | 36 389 | 7 746 | 7 746 | – | – | – | – | – | – |
| Басқа тұтынушыларға берілді | 224 | 514 | 1 745 | 3 379 | 23 013 | 20 401 | – | – | – | – | – | – |
| Тұзсыздандырылған су | 191 000 | 192 864 | 1 105 423 | 1 127 588 | 371 221 | 395 745 | 24 861 | 28 706 | – | – | – | – |
| Қазандарды толтыру | 191 000 | 192 864 | 791 939 | 715 997 | 371 221 | 395 745 | 24 861 | 28 706 | – | – | – | – |
| Конденсатты қайтармау | – | – | 6 971 | 6 837 | – | – | 120 | 166 | – | – | – | – |
| Тұзсыздандыру қондырғысының өзіндік мұқтаждықтары | – | – | 306 513 | 404 754 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Технологиялық су | 719 222 | 751 189 | 7 522 374 | 9 207 974 | 4 396 179 | 4 599 969 | 3 509 | 4 264 | 7 417 958 | 9 508 987 | – | – |
| Қайтарымсыз жоғалтымдар | – | – | – | – | – | – | 4 864 | 3 721 | 39 183 | 42 413 | – | – |
| Шаруашылық-ауыз су | 37 291 | 35 412 | 36 367 | 31 000 | 15 516 | 20 922 | 9 096 | 8 505 | 5 288 | 5 400 | 426 | 633 |
| Басқа тұтынушыларға берілді | 293 | 237 | 1 091 | 1 258 | – | – | 2 143 | 2 100 | – | – | – | – |
| Кәріз | 361 039 | 220 861 | 79 059 | 67 389 | 22 656 | 15 601 | 26 821 | 24 774 | – | – | 426 | 645 |
| Меншікті кәріз | 360 581 | 220 390 | 77 547 | 65 541 | 22 656 | 15 601 | 24 146 | 22 217 | – | – | 426 | 645 |
«АлЭС» АҚ департаменттері бойынша судың нақты теңгерімінің өзгеруі негізінен өнімді жіберу көлеміне және жабдық жұмысының нақты жағдайларына (іске қосу, қазандық агрегаттарын тоқтату саны, күл үйіндісін сумен толтыру режимі, құбырлардағы жөндеу жұмыстары және т.б.) байланысты. «АлЭС» АҚ, 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО, Каскад ГЭС, Қапшағай ГЭС, БЖК департаменттері бойынша бастапқы судың шығыны 2024 жылы 56,8 млн. тоннаны құрады.
2024 жылы суды абсолюттік тұтыну 2023 жылмен салыстырғанда Қапшағай су қоймасына судың келуінің молаюына (молсулы жыл), сондай-ақ 2-ЖЭО меншікті су тұтынуының көбеюіне (№1 күл үйіндісінің №2 секциясын толтыру) байланысты ұлғайды.
Кестеде 2021-2024 жж. алынған су көлемі жөніндегі деректер келтіріліп отыр.
| Көздер | Өлшем бірліктері |
2021 жыл | 2022 жыл | 2023 жыл | 2024 жыл |
| Жерүсті көздері | мың м3 | 10 677 932 | 11 310 032 | 11 878 750 | 16 148 572 |
| Жерасты көздері | мың м3 | 5 379 | 6 527 | 5 704 | 5 908 |
| Қалалық сумен жабдықтау жүйелері |
мың м3 | 39 038 | 38 469 | 39 031 | 41 108 |
| «Ақсай-Қарғалы магистральды каналы» бөгде ұйымдарының сулары | мың м3 | 0 | 132 | 233 | 277 |
Кестеде 2021-2024 жж. қабылдаушы объектілер бойынша бөліністегі төгінділердің жалпы көлемі жөніндегі деректер келтірілді.
| Көздер | Өлшем бірліктері |
2021 жыл | 2022 жыл | 2023 жыл | 2024 жыл |
| Жерүсті көздері | мың м3 | 10 677 932 | 11 310 032 | 11 878 750 | 16 148 572 |
| Тазалау үшін басқа тараптарға берілді | мың м3 | 468 | 469 | 492 | 332 |
| Барлық төгінділердің жалпы көлемі | мың м3 | 10 678 399 | 11 310 502 | 11 879 243 | 16 148 904 |
| ГЭС емес | мың м3 | 468 | 469 | 492 | 332 |
| ГЭС | мың м3 | 10 677 932 | 11 310 032 | 11 878 750 | 16 148 572 |
Кестеде 2021-2024 жж. операциялар түрі бойынша су пайдалану жөніндегі деректер келтірілді.
| Көздер | Өлшем бірліктері |
2021 жыл | 2022 жыл | 2023 жыл | 2024 жыл |
| Өндірістік қажеттіліктер | мың м3 | 21 408 | 21 919 | 21 999 | 25 881 |
| Шаруашылық-ауыз су | мың м3 | 99 | 101 | 106 | 104 |
| Үшінші тараптарға берілді | мың м3 | 10 671 043 | 11 302 635 | 11 871 293 | 16 139 021 |
| Үшінші тараптарға берілді | мың м3 | 29 756 | 30 464 | 30 276 | 30 814 |
| ҚЖ | мың м3 | 44 | 42 | 44 | 46 |
| Жиыны: | мың м3 | 10 722 349 | 11 355 161 | 11 923 718 | 16 195 866 |
Кестеде 2021-2024 жж. айналымдық және қайта пайдаланылатын су көлемі жөніндегі деректер келтірілді.
| Көздер | Өлшем бірліктері |
2021 жыл | 2022 жыл | 2023 жыл | 2024 жыл |
| Қайта пайдаланылатын су көлемі (тазалаудан кейін) | мың м3 | 3 505 | 3 801 | 4 929 | 5 269 |
| Айналма су көлемі | мың м3 | 425 381 | 423 378 | 406 488 | 384 999 |
Жылу электр станцияларында таза суды тұтынуды қысқарту үшін сумен жабдықтаудың екі жүйесі: айналмалы және қайталама, БЖК-да – айналмалы жүйе жұмыс істейді. Айналмалы сумен жабдықтау жүйелерінің түрлері:
– техникалық сумен жабдықтау (бас корпус жабдықтарын салқындату), жоғалтымдар таза сумен толтырылады;
– гидрокүлтазарту жүйесі, жоғалтымдар технологиялық ағындылармен және жауын ағындыларымен толықтырылады.
АлЭС департаменттері бойынша айналымдық және қайталама сумен жабдықтау жүйелеріндегі су шығыны 2024 жылы 390 268,1 мың м 3 құрады, оның ішінде айналымдық сумен жабдықтау жүйесі – 384 999,1 мың м3; қайталама сумен жабдықтау жүйесі – 5 269,0 мың м3 .
Қапшағай ГЭС-інде табиғи су объектілеріне нормативтік таза (тазартусыз) және нормативтік тазартылған (Ағынды тазартудың биологиялық жүйесінде) ағынды сулар жіберіледі. Жерүсті су объектілеріне ластанған ағынды сулардың жіберілуі болмады.
2021-2024 жылдары су объектілеріне төгінділердің көлемі
| Өндірістік департамент | Өлшем бірліктері |
2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Қапшағай ГЭС | тонна | 1,526 | 1,53467 | 1,52203 | 1,55640 |
2024 жылы нормативтік тазартылған суларды жібері көлемі 0,03437 тоннаға ұлғайды, бұл Қапшағай ГЭС-інде нормативтік тазартылған суларды жіберу көлемінің ұлғаюымен (№3 сукетіргі) байланысты болды.
2024 жыл ішінде су ресурстарының қоқыстануын, ластануын және сарқылуын болдырмауға бағытталған технологиялық іс-шаралар кешені жүргізілді, атап айтқанда:
– 1-ЖЭО-да ағынды сулардың нормативтік сапасын қамтамасыз ету үшін тазарту құрылыстарындағы сорғы жабдықтарын жөндеу, қазандық, турбиналық және химиялық цехтардағы сорғы жабдықтарын жөндеу бойынша жұмыстар жүргізілді;
– 2-ЖЭО-да күл-қож материалдарын тасымалдау кезінде су ысырабын азайту, өндірістік мақсаттағы айналым жүйесін (градирня, багерлік жай) жөндеу бойынша жұмыстар жүргізілді;
– 3-ЖЭО-да су шығынын қысқарту бойынша іс-шаралар жүргізілді.
Өндiрiстiк экологиялық бақылау жүйесiн iске асыру мақсатында өнеркәсiп алаңында, сондай-ақ өзендер мен станциялардың күл үйiндiлерiнде жерасты және жерүстi суларының сапасына тұрақты негiзде мониторинг жүргiзiлдi, Қапшағай ГЭС-iнде тұрақты негiзде жерүстi су объектiлерiне ластаушы заттардың төгiлуiне мониторинг жүргiзiлдi. Сынамаларды іріктеу ӨЭБ бағдарламасында көрсетілген орындар бойынша және кезеңділікпен жүргізілді.
Өндіріс және тұтыну қалдықтары
«АлЭС» АҚ өндірістік департаменттерінің өндіріс және тұтыну қалдықтарын (қатты және сұйық) басқарудың негізгі тәсілі оларды кәдеге жаратуды жүзеге асыратын мамандандырылған ұйымдарға бергенге дейін оларды жинақтау мерзімдерінің артуына және оларды уақытша жинақтау орындары бойынша талаптардың бұзылуына жол бермеуді қамтиды. Ол үшін қалдықтардың пайда болу көлемі мен мерзімдері, сондай-ақ оларды кәдеге жарату көлемі есепке алынды. Жыл сайын осы көрсеткіштердің орындалуы қамтамасыз етіледі.
«АлЭС» АҚ өндірістік департаменттерінің аумақтарындағы өндіріс және тұтыну қалдықтары Қазақстан Республикасының экологиялық және санитарлық заңнамасының талаптарын сақтай отырып уақытша сақталады және жасалған шарттар негізінде кәдеге жаратуға мамандандырылған ұйымдар тарапынан әкетіледі. Металл сынықтары мен пайдаланылған майлар сияқты қалдықтар жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде және қосалқы жабдықтардың бөлшектерін майлау үшін өндірістік департаменттердің өзінде қайта пайдаланылады.
«АлЭС» АҚ өндірістік департаменттерінің өндірістік қызметі процесінде қалдықтардың мынадай түрлері түзіледі:
– пайда болу көздеріне қарай: өнеркәсіптік, өндірістік және тұрмыстық;
– қауіптілік дәрежесіне қарай: қауіпті және қауіпсіз;
– агрегаттық жағдайына қарай: қатты, сұйық, паста тәрізді;
– атауларына қарай – пайдаланылған майлар; металл; түсті металдардың сынықтары (мыс, қола, жез, алюминий сынықтары); құрылыс және жөндеу қоқыстары; шыны қирандысы; ағаш қалдықтары, пайдаланылған май, отын және ауа сүзгілері, пайдаланылған резеңке-техникалық бұйымдар. (оның ішінде тозған автошиналар және резеңке-техникалық бұйымдар), құрамында сынабы бар өңделген шамдар, өңделген аккумуляторлық батареялар, пайдалануға жарамсыз электрондық жабдықтар (ұйымдастыру техникасы, мониторлар, пластмасса бұйымдары, байланыс жабдықтары, тұрмыстық техника, радиожабдықтар, картридждер), майланған сүртілген шүберек, майланған шлам, майланған топырақ/құм/мұнай өнімдерімен ластанған қиыршық тас, лак-бояу материалдарының қалдықтары, пайдаланылған Рашиг сақиналары, макулатура, аралас коммуналдық қалдықтар (ҚТҚ), күл-қоқыс қалдықтары.
Түзілген қалдықтармен жұмыс істеу сипаттамасы мен әдістері төменде келтірілген.
| 1 | Пайдаланылған майлар (турбиналық, моторлық, трансмиссиялық, индустриялық, трансформаторлық) | Пайдалану мерзімі өткеннен кейін және сапа параметрлерінің төмендеуі салдарынан пайда болады. Турбиналық майлар жабдықты майлау үшін пайдаланғаннан кейін және күрделі жөндеу кезінде турбиналардан ағызу кезінде түзіледі. Трансформаторлық майлар трансформаторлар мен ажыратқыштарды ағымдағы жөндеу кезінде, жабдыққа май құю кезінде, ағызу операциялары кезінде түзіледі. Моторлық және трансмиссиялық майлар қызмет ету мерзімі өткеннен кейін және көлікте пайдалану кезінде сапа параметрлерінің төмендеуі салдарынан пайда болады. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Агрегаттық күйі – сұйық, ерітінді. Пайдаланылған майлар құрамы: минералды май – 91,2%, су – 4,543%, механикалық қоспалар – 2,3%, өзгелері – 1,957%. |
Қайта қолдануға жарамсыз пайдаланылған майлар арнайы бөлінген орындарда орнатылған табандары бар жабық, герметикалық металл ыдыстарға құйылады. Пайдаланылған майлар жинақталуына қарай, бірақ алты айдан кешіктірілмей, «Вита Пром» ЖШС-імен жасалған шартқа сәйкес кәдеге жаратуға өткізіледі. |
| 2 | Қара металл сынықтары | Металл қалдықтары құрылыс, жөндеу және металл өңдеу жұмыстарынан пайда болады. Металл қалдықтарына қара металдардың жоңқасы мен сынықтары, дәнекерлеу электродтарының өртегіштері, қара металдардың бөлшектері жатады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ және жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты компоненттер жоқ. Агрегаттық күйі – қатты, металл жоңқасы, металл сынықтары мен кесектері. Құрамы: металл темір – 98%, өзгелері – 2%. |
Металл қалдықтары қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген жерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған сәттен бастап алты айдан кешіктірілмей, шарт негізінде «Сталь QZ» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 3 | Түсті металдардың сынықтары (мыс, қола, жез, алюминий сынықтары) | Металдарды аспаптық өңдеу, БӨАжА аспаптарын, автокөлікті жөндеу кезінде пайда болады. Мыс, қола, алюминий, жез сынықтары түріндегі түсті металдардың сынықтары құрылыс, жөндеу және металл өңдеу жұмыстарынан пайда болады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ және жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты компоненттері жоқ. Агрегаттық күйі – қатты; түсті металдардың сынықтары, бөлшектері, кесінділері түрінде. Құрамы: жез – 70, қола – 30%. |
Қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген жерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «Сталь QZ» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 4 | Құрылыс және жөндеу қоқыстары | Жөндеу – құрылыс жұмыстарын жүргізу процесінде құрылады. Күрделi және ағымдағы жөндеулер олардың көлемiне қарай өз күшiмен және мердiгерлiк ұйымдарды тарта отырып жүргiзiледi және перспективаға жоспарланады. Құрылыс қоқыстарының құрамына сылақ қалдықтары, бетон, кірпіш сынықтары, алынған кафель, тозаң, топырақ, құм және т.б. кіреді. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты емес. Агрегаттық күйі – бетонның, цемент ерітіндісінің, сынған кафельдің, кірпіштің, сылақтың қатты, сынықтары, сынықтары, бөлшектері, тозаңы және т.б. Құрамы: құм, топырақ – 60%, цемент – 35%, бейорганикалық шаң – 2% құрамында силикат бар тозаң – 3%. |
Жөндеу жұмыстары барысында пайда болатын құрылыс қалдықтары қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) жинақталады. Қалдықтар жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, шартқа сәйкес жеке кәсіпкер «Ахметов» мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 5 | Шыны қирандысы (шыны сынығы) |
Пайдалану құндылығын жоғалтқан шыныдан жасалған бұйымдарды немесе бұйымдардың бөліктерін, сондай-ақ жөнделмейтін кемістігі бар бұйымдарды, сынған тікелей пайдалануға жарамсыз тұрмыстық және өнеркәсіптік шыны. Үй-жайлар жөнделгеннен және салынғаннан кейін пайда болады, жеке металл контейнерге жиналады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты емес. Агрегаттық күйі – қатты. Химиялық құрамы бойынша 98,8-99,9% SiO2-ден тұрады. |
Қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген орында жеке контейнерлерде жинақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «Marshal-EcoLand» ЖШС-імен жасалған шарт бойынша мамандандырылған кәсіпорын арқылы шығарылады. |
| 6 | Ағаш қалдықтары | Ағаш ұсталық учаскеде жөндеу – құрылыс және шаруашылық жұмыстарын жүргізу кезінде пайдаланылатын сүректі өңдеу нәтижесінде пайда болады. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты емес. Агрегаттық күйі – қатты, ағаш жоңқасы, үгінділер. Ағаш қалдықтарының құрамы: сүрек – 98,9%, өзгелер – 1,1%. |
Ағаш қалдықтары қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген жерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «Ахметов» ЖК-сімен жасалған шарт бойынша мамандандырылған кәсіпорын арқылы шығарылады. |
| 7 | Пайдаланылған май, отын және ауа сүзгілері | Майды ауыстыру кезінде, қозғалтқыш жұмыс істеп тұрған кезде майды тазарту кезінде түзіледі. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Агрегаттық күйі – май сіңген қатты, картон сүзгілер. Пайдаланылған сүзгілердің құрамы: целюлоза – 38,7%, минералды май – 10%, темір оксиді – 25%, алюминий оксиді – 17,3%, механикалық қоспалар – 9%. |
Пайдаланылған сүзгілер қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген орында жабық металл ыдыста уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «УтилИндастри» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 8 | Пайдаланылған резеңке-техникалық бұйымдар (оның ішінде тозған автошиналар және резеңке-техникалық бұйымдар) | Техника мен технологиялық жабдықты пайдалану процесінде пайда болады. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты емес. Агрегаттық күйі – қатты, резеңке кесектері. Құрамы: синтетикалық каучук – 96%, темір оксиді, металл – 3%, тоқыма корд – 1%. |
Пайдаланылған автошиналар мен өзге де резеңке-техникалық бұйымдар қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген жерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «УтилИндастри» ЖШС-мен жасалған шартқа сәйкес шығарылады. |
| 9 | Құрамында сынабы бар пайдаланылған шамдар | Оларды пайдалану ресурсының сарқылуы нәтижесiнде пайда болады. Кәсіпорыннің өндірістік, кеңселік жайларын және аумағын жарықтандыру үшін ЛБ-40 (SL40/38-735), ЛБ-80, ДРЛ-250, 400, 700 люминесцентті шамдар пайдаланылады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ және жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты. Агрегаттық күйі – қатты, құрамында сынабы бар бөлшектенбеген жабдықтар мен құрылғылар. Құрамы: сынап – 4,2%, шыны – 90%, люминофор – 2,2%, өзгелері – 3,6%. Құрамында сынабы бар шамдар механикалық тұрғыдан бүлінген жағдайда олардың сынықтарын тығыз жабылған шыны ыдысқа жинап, герметикалық полиэтилен пакеттерге буып-түйіп, уақытша сақтау және қалдықтарды жинау қоймасына тапсырып, онда герметикалық металл қалдықтарға салынады және амортизация құралдарымен тығыздалады. Бөлiнген сынапты ластанған беттерiн 20% хлорлы темiр ерiтiндiсiмен дереу өңдеу жолымен бейтараптандыру керек. Толық кептіргеннен кейін өңделген бетті сабынды сумен жуады. Сынаппен ластанған беттерді өңдеуді де HCl қышқылданған 1% KMnO4 ерітіндісімен жүргізу қажет. |
Сынаптан арылтуға берілгенге дейін сынапқұрамды қалдықтар зауыттық картон қаптамада уақытша сақтау орнына орналастырылып, сөрелерде сақталады. Жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, мамандандырылған «УтилИндастри» ЖШС-імен жасалған шартқа сәйкес сынаптан арылтуға өткізіледі. |
| 10 | Пайдаланылған аккумуляторлық батареялар | Оларды пайдалану ресурсының сарқылуы нәтижесiнде пайда болады, қоймалық жайда арнайы жабдықталған орында уақытша сақталады. Аккумуляторлық батареялар автокөліктер үшін қолданылады, станцияларда авариялық және үздіксіз қуат көзі ретінде әртүрлі типтегі стационарлық аккумуляторлық батареялар пайдаланылады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ және жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты. Агрегаттық күйі – қатты, бөлшектенбеген жабдық, ішіне қорғасын пластиналары бар, электролит толтырылған пластмасса текшелер. Құрамы: қорғасын – 52,3%, су – 9,8%, өзгелері – 37,9%. |
Пайдаланылған аккумуляторлар қалдықтарды уақытша сақтау қоймасының (ҚУСҚ) арнайы бөлінген қойма бөлімінде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, жасалған шарт бойынша «Сталь QZ» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. 2023 жылы қалдықтарды кәдеге жаратуға шығару қызметін көрсететін мердігер сатып алу рәсімдеріне сәйкес анықталады. |
| 11 | Пайдалануға жарамсыз электрондық жабдық (ұйымдастыру техникасы, мониторлар, пластмасса бұйымдары, байланыс жабдығы, тұрмыстық техника, радиожабдықтар, картридждер) |
Пайдалануға жарамсыз электрондық жабдық (ұйымдастыру техникасы, мониторлар, байланыс жабдықтары, тұрмыстық техника, радиожабдықтар, картридждер) болып табылады. Уақытша қоймада арнайы бөлінген орында сақталады. Қалдықтар өрт қаупі жоқ, жарылыс қаупі жоқ деп сипатталады. Уытты емес. Агрегаттық күйі – қатты, бөлшектенбеген жабдықтар мен құрылғылар. Құрамы: полистрирол – 67%, мыс – 0,08%, алюминий оксиді – 9,3%, күйе – 1,62%, темір оксиді – 22%. |
Қалдықтар қатты жабындысы бар арнайы бөлінген жерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, «УтилИндастри» ЖШС-імен жасалған шарт бойынша шығарылады. |
| 12 | Сүртуге арналған май сіңген шүберектер | Технологиялық жабдыққа қызмет көрсету (механизмдерді, бөлшектерді, станоктар мен машиналарды сүрту) нәтижесінде пайда болады, цехтарда арнайы герметикалық металл контейнерлерге жиналады. Бұл қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қауіпті емес ретінде сипатталады. Агрегаттық күйі – қатты; мұнай өнімдері сіңген матаның бөліктері, қиындылары. Майланған шүберектің құрамы: ескі – құсқы зат – 56%, май – 30,6%, парафиндер – 8,5%, шайырлы заттар – 4,9%. |
Май сіңген ескі-құсқы заттар (шүберектер) қалдықтарды уақытша сақтау қоймасының (ҚУСҚ) жабық металл жәшіктерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, жасалған шарт бойынша «УтилИндастри» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 13 | Майланған шлам | Мазут бактары мен резервуарларды мерзімді тазарту нәтижесінде пайда болады. Жағылған шлам қатаң бөлінген орындарда, герметикалық металл жәшіктерде уақытша сақталады және жинақталуына қарай шарт негізінде мамандандырылған кәсіпорынмен әкетіледі. Тұмшаланған металл жәшіктерде уақытша сақталады. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қауіпті емес деп сипатталады. Агрегаттық күйі – паста тәрізді, шлам. Құрамы: мұнай өнімдері – 80, су – 20%. |
Майланған шлам (мұнай шламы) резервуарларды тазалау кезінде түзіледі және қатаң түрде бөлінген арнайы орындарда герметикалық металл жәшіктерде уақытша сақталады. Шлам жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, жасалған шарт бойынша «УтилИндастри» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 14 | Мұнай өнімдерімен ластанған майланған топырақ/құм қиыршық тас |
Майланған топырақ жабдықтың ақаулығы кезінде, автотехниканы құю және пайдалану кезінде мұнай өнімдерінің төгілуі нәтижесінде пайда болады. Майланған топырақ/құм/қиыршық тас қатаң бөлінген орындарда, қатты жабындағы герметикалық металл жәшіктерде уақытша сақталады және жинақталуына қарай мамандандырылған кәсіпорын шарт негізінде шығарады. Тұмшаланған металл жәшіктерде уақытша сақталады. Қалдықтар өрт қауіпті, жарылыс қауіпті емес деп сипатталады. Агрегаттық жай-күй – қатты. Құрамы: мұнай өнімдері – 30%, құм, жер – 35%, топырақ – 35%. |
Майланған шлам (мұнай шламы) резервуарларды тазалау кезінде түзіледі және қатаң түрде бөлінген арнайы орындарда герметикалық металл жәшіктерде уақытша сақталады. Шлам жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, жасалған шарт бойынша «УтилИндастри» ЖШС мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 15 | Лак-бояу материалдарының қалдықтары | Жабдықтарды, автокөлік техникасын жөндеу және құрастыру, ғимараттар мен құрылыстарды жөндеу және салу жұмыстарын жүргізу кезінде пайда болады. Тұмшаланған металл контейнерлерде уақытша сақталады. Агрегаттық күйі – қатты, қатты күйінде уытты емес (органикалық еріткіштер буланғандықтан), жарылыс қауіпті емес, химиялық белсенді емес. Сырлау жұмыстарынан кейін қалады. Құрамы: қаңылтыр – 94-99%, бояу – 5-1%. Эмальдан, лактардан босаған, қабырғаларында сыр қалдықтары бар ыдыс болып табылады. |
Қалдықтар қалдықтарды уақытша сақтау қоймасында (ҚУСҚ) арнайы бөлінген орындарда қатты жабындысы бар контейнерлерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, жасалған шарт бойынша «Ахметов» ЖК мамандандырылған кәсіпорны арқылы шығарылады. |
| 16 | Пайдаланылған Рашиг сақиналары | Көмірқышқылсыздандыру бактарында тозғаннан кейін пайда болады. Рашиг сақинасының қалдықтары шығарылғанға дейін қалдықтарды уақытша сақтау алаңына жиналады. Агрегаттық күйі – қатты, жарылыс қауіпті емес, химиялық белсенді емес. Кремний оксиді + Алюминий оксиді – 90%, темір оксиді – 1,5%, титан оксиді – 2%, кальций оксиді + магний оксиді – 1%, калий оксиді + натрий оксиді – 4%. |
Пайдаланылған Рашиг сақиналары қатты жабындысы бар арнайы бөлінген алаңдарда уақытша сақталады және жиналуына қарай, бірақ пайда болған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей, шартқа сәй бойынша мамандандырылған кәсіпорын арқылы шығарылады. |
| 17 | Макулатура | Талшықты шикізат ретінде одан әрі пайдалануға жарамды қағаз бен картонның барлық түрлерін пайдалану нәтижесінде пайда болады. Қалдықтар өрт қауіпті және жарылыс қауіпті емес ретінде сипатталады. Уытты компоненттер жоқ. Агрегаттық күйі – қатты, қағаз парақтар мен кесінділер. Құрамы: целлюлоза 15%, сүрек массасы 85%. |
Макулатура арнайы бөлінген орында уақытша сақталады және жиналуына қарай, «Бумага Казахстана» ЖШС-імен жасалған шарт бойынша мамандандырылған кәсіпорын арқылы шығарылады. |
| 18 | Аралас коммуналдық қалдықтар (ҚТҚ) | Аралас коммуналдық қалдықтар шаруашылық қызметтің нәтижесінде пайда болады. Бұл қалдықтар қақпақтары бар арнайы контейнерлерге жиналады. Контейнерлер қатты жабындысы бар арнайы бөлінген алаңдарда орнатылған. Аралас коммуналдық қалдықтардың құрамына орау материалдары, қағаз, тұрмыстық қоқыс, кеңсе, өндірістік үй-жайлар мен оларға іргелес аумақтардан шыққан сыпырынды және т.б. жатады. Сонымен қатар, құрамында тағам қалдықтары да болады. Аралас коммуналдық қалдықтардың сипаттамасы. Аралас коммуналдық қалдықтар өртке қауіпті, бірақ жарылыс қаупі жоқ. Улы емес. Аралас коммуналдық қалдықтардың құрамы: целлюлоза – 33,7%, органикалық заттар – 30,7%, мақта – 8,5%, полимерлік материалдар – 5%, шыны – 5,6%, металл, резеңке, ағаш, сыпырынды және басқа да қалдықтар – 16,5%. Агрегаттық күйі – қатты (қырқынды, сынған бөлшектер, үгінді, шаң, түйіршіктер, кесектер түрінде). |
Коммуналдық аралас қалдықтар арнайы бөлінген, қатты жабындысы бар орындарда қақпақтары бар контейнерлерде уақытша сақталады және жиналуына қарай, «Marshal-EcoLand» ЖШС-імен және «Ахметов» ЖК-сімен жасалған шарттар бойынша мамандандырылған кәсіпорындар арқылы шығарылады. |
| 19 | Күл-қож қалдықтары | Күл-қож шығару құрамдастырылған жүйесінің алаңында Күл-қож қалдықтарын жинаудың құрама жүйесінің негізгі құрылыстарының құрамына кіретін екісекциялы ДҚГҚ және КҚҚОА орналасқан. Күл-қож материалдары энергетикалық қазандарда отынды жағу процесі барысында түзіледі. |
Күл-қож қалдықтарын жинау былайша жүзеге асырылады: алдымен күл-қож материалы қолданыстағы схема бойынша №1 және №2 секциялардан тұратын ДҚГҚ-ға беріледі, содан кейін кезекпен, жобада белгіленген регламентке сәйкес күл-қож материалдары дренаждалғаннан кейін, белгіленген консистенцияға дейін құрғату және әкетуге дайындау, оларды ылғалдандыру жолымен талап етілетін кондицияға жеткізгеннен кейін, күл-қож қалдықтары ретінде анықталады және КҚҚОА-ға орналастыру үшін секциялардан шығарылады. |
«АлЭС» АҚ құрғақ күл-қож қалдықтарын сақтау көлемін азайту бойынша өзіне міндеттемелер алды. Осы міндеттемелерді орындау мақсатында 2024 жылы «Vulban Construction Materials Limited» ЖШС және «SICHUAN JIUJIANGLONG STEEL STRUCTURE ENGINEERING CO., LTD» ЖШС компанияларымен құрылыс қоспалары мен газ-бетон блоктарын өндіретін зауытты салу және пайдалану жобасын іске асыру жөніндегі меморандумға қол қойылды. Жобаға сай, қайта өңделетін құрғақ күл-қож қалдықтарының көлемі жылына шамамен 300 000 тоннаны құрайтын болады. Бұл шараны жүзеге асыру құрғақ қалдықтарды сақтау алаңдарының аумағын қысқартуға, соның нәтижесінде қоршаған орта мен адам денсаулығына түсетін экологиялық жүктемені айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді.
Радиоактивті қалдықтар
«АлЭС» АҚ-ның өндірістік департаменттерінің қызметі барысында радиоактивті қалдықтар түзілмейді.
2021-2024 жылдары пайда болған қалдықтардың көлемі
| Қалдықтардың түрлері | Өлшем бірліктері | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| Қауіпті қалдықтар | тонна | 19,0 | 19,0 | 32,0 | 46,0 |
| Қауіпсіз қалдықтар | тонна | 1 258 990 | 1 267 892 | 1 320 881 | 1 260 154 |
| Барлығы | тонна | 1 259 009 | 1 267 911 | 1 320 913 | 1 260 200 |
| Кіріске қатысты зиянды заттардың меншікті шығарындылары | млн тонна/млн тенге | 0,000016 | 0,000015 | 0,000014 | 0,000010 |
Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар
«АлЭС» АҚ жоспарланған табиғатты қорғау іс-шараларының барлығын орындады, оның ішінде: Атмосфералық ауаны қорғау бойынша: күлтұтқыш құрылғылардың тазарту деңгейін сақтау жұмыстары жүргізілді, ауа жылытқыштардың кубтары жөнделді және ауыстырылды, қазан агрегаттарының жанарғылары, эмульгаторлары жөнделді, коррозияға қарсы жұмыстар жүргізілді, металл құрылымдар, құбырлар, тозған жылу беттері ауыстырылды, пайдалы әрекет коэффициентін арттыру бойынша іс-шаралар енгізілді, қазан агрегаттарының технологиялық цикліндегі бұзушылықтар жойылды, қазан агрегаттарында, 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО аспирациялық қондырғыларында режимдік-реттеу жұмыстары жүргізілді. Барлық өндірістік департаменттер бойынша эмиссияларға және санитариялық-қорғау аймағы шекарасындағы әсерге мониторинг жүргізілді.
Су ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану бойынша: 1-ЖЭО қазандық, турбиналық, химиялық цехтарында, тазарту құрылыстарында сорғы жабдықтарына жөндеу жүргізілді, 2-ЖЭО мен 3-ЖЭО-да күл-қож қалдықтарын тасымалдау кезінде судың жоғалтымдарын түгендеу және азайту іс-шаралары жүзеге асырылды, 2-ЖЭО-да өндірістік айналым жүйесіне жөндеу жүргізілді, Қапшағай ГЭС-інде су сынамаларына санитариялық-микробиологиялық зерттеулер жүргізілді.
Жер ресурстарын қорғау, жер қойнауын, флора мен фаунаны ұтымды пайдалану бойынша: күл-қож қалдықтары мен қойыртпақтың төгілуіне жол бермеу мақсатында тозған құбыржолдарды ауыстыру жұмыстары жүргізілді, департаменттердің аумақтарын көгалдандыру, 2-ЖЭО мен 3-ЖЭО-да тозған аумақтарды қалпына келтіру, сазды топырақтан үйінді үстіне қорғаныш қабатын төсеу, еңіс беткейлерін шөп егу арқылы бекіту, 2-ЖЭО-да саздан қорғаныш бөгетін салу, 3-ЖЭО-да партерлік және кәдімгі көгалдарды жасау үшін топырақ дайындау, шөп егу және шөп тұқымдарын сумен суару жұмыстары жүргізілді. БЖК аумағында өндірістік және тұтыну қалдықтарын уақытша жинауға арналған алаң салу және жайластыру жұмыстары орындалды.
Өндірістік және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу, радиациялық, биологиялық және химиялық қауіпсіздік саласы бойынша: 2-ЖЭО-да күл-қож төгетін қойманы жаңғырту және кеңейту жұмыстары жүргізілді, 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО объектілерінде күл-қожды жоюдың біріктірілген жүйесінде шаңданудың алдын алу шаралары атқарылды. 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО, БЖК, Қапшағай ГЭС, Каскад ГЭС және «Энергожөндеу» өндірістік-жөндеу кәсіпорны департаменттері бойынша қатты тұрмыстық қалдықтар, құрамында сынабы бар шамдар мен басқа да қауіпті қалдықтар кәдеге жаратуға өткізілді.
Қоршаған ортаны қорғауға арналған жалпы инвестициялар 2022 жылы 1,126 млрд. теңгені, 2023 жылы 3,918 млрд. теңгені, 2024 жылы 2,123 млрд. теңгені құрады.
2022-2024 жылдары қоршаған ортаны қорғауға арналған инвестициялар, млн. теңге
| Шығындар бабы | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаны қорғау бойынша | 646,2 | 2 050,0 | 1 317,4 |
| Су ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану бойынша | 157,4 | 161,9 | 221,0 |
| Жер ресурстарын қорғау, жер қойнауын, флора мен фаунаны ұтымды пайдалану бойынша |
42,9 | 28,0 | 149,5 |
| Өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу, радиациялық, биологиялық және химиялық қауіпсіздік бойынша | 199,9 | 1 678,1 | 435,1 |
| Жиыны | 1 126,0 | 3 918,0 | 2 122,9 |
Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі барлық іс-шараларды орындау қоршаған ортаға жүктемені азайтуға және қоршаған орта сапасының нормативтерін сақтауға мүмкіндік берді.
Қоршаған ортаға теріс әсер еткені үшін төлем
ҚР Салық кодексінің 573-бабына сәйкес «АлЭС» АҚ қоршаған ортаға теріс әсер еткені үшін (Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес тиісті экологиялық рұқсат және қоршаған ортаға әсер ету туралы декларация негізінде жүзеге асырылатын ластаушы заттардың шығарындылары мен төгінділері) ақы төлеуді жүзеге асырады. 2024 жылы қоршаған ортаға жағымсыз әсер еткені үшін төлем 1 098,5 млн. теңгені құрады.
2022-2024 жылдары қоршаған ортаға теріс әсер еткені үшін төлем, млн. теңге
| Төлемдер | 2022 | 2023 | 2024 |
| Атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарындылары үшін төлемақы | 755,7 | 864,1 | 896,4 |
| ЖЖМ шығарындылары үшiн төлем | 1,879 | 2,114 | 2,271 |
| Ластаушы заттардың төгінділері үшін төлем | 0,004 | 0,002 | 0,002 |
| Қалдықтарды табиғи ортаға орналастырғаны үшін төлем | 67,6 | 204,4 | 198,9 |
| Жиыны | 825,1 | 1 070,6 | 1 098,5 |
Акциялар мен бастамалар
2024 жылы келесідей экологиялық акциялар өткізілді: «Қағаз десанты» – макулатура жинау және өткізу бойынша акция аясында 4,4 тонна жарамсыз қағаз бен картон қайта өңдеуге тапсырылды. «Батарейкаға – екінші өмір» – пайдаланылған тұрмыстық батарейкаларды өткізу акциясы аясында 94 килограмм батарейка кәдеге жаратуға тапсырылды. 2021-2024 жылдар аралығында АО «АлЭС» қызметкерлері тарапынан 278,1 кг батарейка мен 43,0 тонна макулатура жиналып, кәдеге жаратылды.
2024 жылы келесідей экологиялық шаралар ұйымдастырылды: «Алматы – біздің ортақ үйіміз» атты экологиялық бастама (Проходная өзенін тазарту); «#Бірге – таза таулар» атты көшпелі акция (Бутаков шатқалында қоқыс жинау); «Таза Қазақстан: Өтпелі өзеніндегі өтпесіз акция» (Проходная өзен арнасын тазарту); 2024 жылғы 11-15 қараша аралығында өткен «Эко-үрдісте бол!» экологиялық челленджі (мұнда полиэтилен пакеттер мен былғары сөмкелерден бас тарту, экосөмкелерді қолдану насихатталды). Аталған іс-шараларға өндірістік департаменттер мен бас кеңсенің барлық жауапты экологтары белсене атсалысты.
2021 жылдан бастап 2024 жылды қоса алған кезеңде өткен көшпелі экологиялық акциялар барысында АО «АлЭС» қызметкерлері көлемі 160 литрлік 200-ден астам қоқыс салынған пакетті жинап, тиісті жерге жеткізді.
Бақылаушы органдардың тексерулері
2024 жылы Алматы қаласы бойынша Экология департаменті тарапынан 1-ЖЭО мен 2-ЖЭО-ға жүргізілген жоспардан тыс тексеру кезінде келесі жәйттар анықталды:
– 1-ЖЭО-да ҚР экологиялық заңнамасының бұзылуына, атап айтқанда жердің қауіпті химиялық заттармен ластануына, экологиялық зиян келтірмеуіне (1-ЖЭО мазут жылытқыштың ернемектік қосылысындағы төсемнің бүлінуіне байланысты мазуттың ағуы) әкеп соқтырмауына, бұл ҚР ЭК 238-бабының және 186-бабының 4-тармағының талаптарын бұзу болып табылады;
– 2-ЖЭО-да 2-ЖЭО эмиссияларының негізгі тұрақты көздерінде қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесі орнатылмаған, бұл ҚР ЭК 418-бабының талаптарын бұзу болып табылады.
Айыппұл санкцияларының көлемі 2 584 400 теңгені құрады. Айыппұл санкциялары толық төленді. Бұзушылықтар белгіленген мерзімде жойылды және түзету шаралары толық көлемде орындалды.
2023 жылы Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша экология департаменттері тарапынан өндірістік департаменттердің аумағына бару арқылы жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізілмеді, айыппұл санкциялары қойылмады. Алматы облысы бойынша экология департаменті субъектіге бармай-ақ профилактикалық бақылау түрінде 1 тексеру жүргізді. Тексеру нәтижелері бойынша 3-ЖЭО департаментінің аумағынан қалдықтарды кәдеге жарататын мердігерлік ұйымда рұқсат құжаттарының болмауына қатысты 1 ескерту жасалды. Ескерту жойылды. Мердігерлік ұйымнан рұқсат құжаттары сұралып, Алматы облысы бойынша Экология департаментіне берілді. Ұсынылған құжаттарды қарау нәтижелері бойынша ескерту алынып тасталды.
2022 жылы Алматы облысы бойынша Экология департаменті 3-ЖЭО аумағында қауіпті қалдықтарды қауіпсіз қалдықтармен араластыруды анықтады және де орамдарда атауы көрсетілген таңбалау жоқ. Алматы қаласы бойынша Экология департаменті 1-ЖЭО аумағында ШРШ жобалық құжаттамасынан және ШРШ бойынша МЭС қорытындысынан артық шығын (ауытқу) анықталған және аумақ құрғақ, металл сынықтарымен қоқысталған, қалдықтарды бөлек жинау жүргізілмейді; 2-ЖЭО аумағында ОКЦ-да (қатты отынды тасымалдау және дайындау кезінде төгілетін орын) гидротозаңсыздандыру жүйесінің жоқтығы және өнеркәсіптік алаңның аумағы (солтүстік жағынан) қатты тұрмыстық және өндірістік қалдықтармен қоқысталғаны, сондай-ақ құрылыс қалдықтары мен металл сынықтары белгіленбеген жерде жиналғаны анықталса; БЖК аумағында қазандар бойынша газдың жылдық шығыны жобалық құжаттамада белгіленген ШРҚ мен ШРҚ бойынша Мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысынан ауытқығаны (артық шығын болғаны) анықталды.
2021 жылы Алматы қаласы және Алматы облысы бойынша Экология департаменттері қоршаған ортаға келтірілген экологиялық залал үшін өтемақы төлеу туралы талаптар ұсынды. Экологиялық заңнаманы бұзу фактілері бойынша, соның ішінде бұрын берілген нұсқамаларды орындамау және 2-ЖЭО-дағы күл-қожды жоюдың біріктірілген жүйесінде жұмыстар жүргізген мердігер ұйым тарапынан жіберілген заңбұзушылықтар үшін әкімшілік сот айыппұл санкцияларын салды. Келтірілген залал сомалары белгіленген мерзімдерде толық көлемде төленіп, төлем тапсырмалары қоса тіркелген есептер Алматы қаласы бойынша Экология департаментіне жолданды. Барлық айыппұл санкциялары толық көлемде заң бұзған мердігер ұйымға қайта ресімделді.
Тексеру нәтижелері бойынша түзету іс-шаралары әзірленді, атап айтқанда: эмиссия көздерінде өлшеулер жүргізу, қалдықтарды жинақтау жүйелерінің жай-күйін тексеру және т.б. арқылы экологиялық заңнаманың сақталуына ішкі аудит жүргізу; экологиялық менеджмент жүйесінің жұмыс істеу тиімділігін бағалау; қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың орындалуын бағалау; энергия мен отынды үнемдеу бағдарламаларын іске асыру нәтижесінде алынған әсерді бағалау; қоршаған ортаны қорғауға жауапты қызметкерлерді жыл сайын оқыту; уәкілетті орган өткізетін тренингтер мен семинарларға қатысу; ҚР экологиялық заңнамасындағы өзгерістер бойынша ішкі корпоративтік оқыту.
Климаттық тәуекелдер
«АлЭС» АҚ климаттың өзгеруі мәселелеріне жауапкершілікпен қарайды және парниктік газдардың эмиссиясын азайтуға бағытталған нақты шараларды қабылдап, өндірілетін өнімнің көміртектік ізін жүйелі түрде төмендетуде.
Парниктік газдардың шығарылымын қысқарту «АлЭС» АҚ Экологиялық саясатында айқындалған.
2024 жылы климаттың өзгеруінің өндірістік қызметке теріс әсерін барынша азайтуға бағытталған іс-шаралар жүзеге асырылды. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру бағдарламалары аясында әзірленіп, іске асырылған шаралар парниктік газдардың шығарылымын 17,6 мың тоннаға қысқартуға мүмкіндік берді.
2024 жылы климаттық саясатты жүзеге асыру шеңберінде нақты және әлеуетті климаттық тәуекелдер (оның ішінде физикалық және өтпелі тәуекелдер) анықталып, бағаланды. Төмендегі кестеде климаттық тәуекелдер жіктемесі келтірілген:
1. Нақты климаттық тәуекелдер:
| Тәуекел түрі | Климаттық тәуекел | Әсер ету сипаттамасы |
| Физикалық | Алматы мен Алматы облысындағы ең жоғары температураның көтерілуі – жазғы ең жоғары температура | Өндірістік қуаттарды төмендету (өнім өндіруді төмендету/өндірістік жоспарларды орындамау), ашық ауада және табиғи желдеткіші бар жабық үй-жайларда жұмыс істейтін персоналға әсер ету |
| Физикалық | Ылғалдылықтың жоғарылауы (қыста), жауын-шашынның жоғарылауы, мұздану | Негізгі және қосалқы жабдықтарға, электр схемаларына, аспаптарға, автоматикаға коррозияның әсері, электр беру желілерінің үзілуі, ғимараттар мен құрылыстарды шаю |
| Физикалық | Құрғақшылық, белгілі бір кезеңдерде жауын-шашынның азаюы, жер асты суларының сарқылуы | Күл үйінділерінің бетін салқындату және толтыру жүйелеріне арналған жерүсті және жерасты суларының жетіспеушілігі. ГЭС электр энергиясын өндіру мүмкіндігі үшін Іле өзеніндегі және Үлкен Алматы көліндегі су деңгейінің төмендеуі |
| Физикалық | Іле өзені мен Қапшағай су қоймасының ихтиофаунасына қызметтің ықтимал әсері | Балық қорғау құрылғыларын орнатудың қажеттілігі өзендерді балықтандыру шығындары |
| Физикалық | Ұлттық көміртекті реттеу және операциялық қызметтен парниктік газдар шығарындыларын квоталау | Нормативтік талаптарды сақтауға арналған қосымша шығыстар, операциялық қызметке тыйым салу және/немесе операциялық қызметті шектеу тәуекелдері, айыппұлдар тәуекелдері, парниктік газдар шығарындыларына қосымша жетіспейтін квоталарды сатып алу қажеттілігіне байланысты тәуекелдер |
2. Ықтимал климаттық тәуекелдер:
| Тәуекел түрі | Климаттық тәуекел | Әсер ету сипаттамасы |
| Физикалық | Жер сілкінісінің жиілігі мен қарқындылығының артуы | Мүлікке және инфрақұрылымға залал, электрмен және жылумен жабдықтаудың сенімділігі мен тұрақтылығының бұзылуы, су мен отынның тұрақты берілмеуі |
| Өтпелі | Парниктік газдар шығарындыларын реттеу туралы заңнамадағы өзгерістерге байланысты операциялық шығыстардың ұлғаюы | Парниктік газдардың нормативтік шығарындыларын өтеу жөніндегі экологиялық заңнаманың талаптарын сақтау үшін квоталардың қосымша көлемін сатып алуға, парниктік газдар шығарындыларына қатысты құқықтық және реттеуші шеңберлерді қатаңдатуға және тұтастай алғанда елдің климаттық жауапкершілігіне қосымша шығындар. Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды сатып алуға арналған шығындарды, тиісінше әлеуметтік шиеленісті қосқан жағдайда тарифтердің өсу тәуекелі |
| Өтпелі | Экологиялық заңнаманы бұзуға байланысты сот немесе төрелік даулар бойынша теріс сот шешімдері | Анықталған бұзушылықтар үшін айыппұлдар және/немесе қаржылық өтемақы тәуекелдері. Сот ісін жүргізуге арналған шығыстар |
| Өтпелі | Жел және күн электр станциялары сияқты шығарындылары төмен технологияларға көшу шығындары | Жаңа технологиялар мен процестерді бейімдеу/енгізу шығындары (көмірден газға ауысу), энергия өндіруші компаниялар төмен көмірсутекті технологияларға көшу шығындарының өсу қаупіне тап болуы мүмкін. |
| Өтпелі | Мүдделі тараптардың шығарындыларды азайту және сәйкесінше қоршаған ортаға әсер ету мақсатымен айналысуы | Атмосфералық ауаға шығарындыларды, парниктік газдарды азайту жөніндегі жобаларды іске асырмаған жағдайда мүдделі жұртшылық тарапынан әлеуметтік шиеленіс және наразылық тәуекелдері (газдың орнына көмірде генерация, газ тазарту қондырғыларының болмауы және т.б.) |
Климаттық тәуекелдерді барынша азайту жөніндегі саясатты іске асыру үшін 2024 жылы табиғи газды жағатын БГҚ орнату арқылы Алматы 2-ЖЭО-сы мен 3-ЖЭО-сын жаңғырту және қайта құру жобаларын іске асыру басталды.
Табиғи ресурстар мен энергияны тиімді пайдалану
«АлЭС» АҚ табиғи және энергетикалық ресурстарды ұқыпты пайдалануға және өз қызметінің энергетикалық тиімділігін арттыруға ұмтылады. 2024 жылға арналған стратегиялық міндеттемелерге қол жеткізу үшін «АлЭС» АҚ 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО, БЖК департаменттері энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру іс-шараларының жоспарын әзірледі. Осы Жоспарда 2024 жылға арналған табиғи ресурстар (су, табиғи газ және көмір) мен энергияны үнемдеу бойынша мақсаттар белгіленген. 2024 жылдың қорытындысы бойынша келесідей іс-шаралар орындалды:
Энергия үнемдеу
| № р/ п |
Іс-шараның атауы | 2024 жылға нақты инвестициялар (ҚҚС есебімен), теңге | Іс-шараларды іске асырудан үнемдеудің нақты әсері | |
| Энергетикалық ресурстың атауы |
Натуралды көрсеткіште |
|||
| 1 | 1-ЖЭО №10 ст. ТА НБ-1 желілік су жылытқышын жөндеу кезінде жез түтіктерді ауыстыру | 28 190 400 | Жылу энергиясы, Гкал | 1 750 |
| 2 | 1-ЖЭО №9 ст. ТА НБ-1 желілік су жылытқышын жөндеу кезінде жез түтіктердің химиялық жуылуын іске асыру | 0 | Жылу энергиясы, Гкал | 1 550 |
| 3 | 1-ЖЭО №10, 11, 12 ст. қазан агрегаттарының түтінтартқыштарының жұмыс дөңгелектерінің диаметрін кішірейту | 0 | Электр энергиясы, кВт*сағ | 1 256 235 |
| 4 | 1-ЖЭО 1-көтерілімдегі багерлік сорғы жайының ішкі ГКК жұмыс схемасын өзгерту | 0 | Электр энергиясы, кВт*сағ | 794 000 |
| 5 | 1-ЖЭО өзіндік мұқтаждықтарының 20 трансформаторын станцияның тоқтау уақытына жұмыстан және резервтен шығару | 0 | Электр энергиясы, кВт*сағ | 155 000 |
| 6 | БЖК алаңішілік құбырларының учаскелерінде жылу оқшауламасын қалпына келтіру | 2 867 200 | Жылу энергиясы, Гкал | 1 523 |
| 7 | БЖК бекіту-реттеу арматурасындағы саңылаулар арқылы бу мен ыстық судың шығып кетуін тоқтату | 170 240 | Жылу энергиясы, Гкал | 40 |
| 8 | Қапшағай ГЭС резервтік генераторының күштік трансформаторын жұмыстан шығару | 0 | Электр энергиясы, кВт*сағ | 413 406 |
| ЖИЫНЫ | 31 227 840 | 2 623 504 | ||
2024 жылдың қорытындысы бойынша 4 863 Гкал жылу энергиясы, 2 618 641 кВт*сағ электр энергиясы үнемделді.
Табиғи ресурстарды үнемдеу. Су
| № р/п | Іс-шараның атауы | 2024 жылға нақты инвестициялар (ҚҚС есебімен), теңге | Іс-шараларды іске асырудан үнемдеудің нақты әсері | |
| Энергетикалық ресурстың атауы |
Натуралды көрсеткіште |
|||
| 1 | 1-ЖЭО-да суды қайта пайдалану және суды үнемдеу | 0 | Су, м3 | 19 000 |
| 2 | 3-ЖЭО-да арматураны ауыстыру және судың ағуын жою | 2 800 000 | Су, м3 | 55 020 |
| 3 | БЖК бекіту-реттеу арматурасының тығыздығы арқылы бу мен ыстық судың жылыстауын тоқтату | 170 240 | Су, м3 | 500 |
| 4 | ӨЖК кеңсесінде суық суды ұтымды пайдалану | 0 | Су, м3 | 17 |
| ЖИЫНЫ | 2 970 240 | 74 537 | ||
2024 жылдың қорытындысы бойынша 74 537 м3 су үнемделді.
Табиғи ресурстарды үнемдеу. Газ
| № р/п | Іс-шараның атауы | 2024 жылға нақты инвестициялар (ҚҚС есебімен), теңге | Іс-шараларды іске асырудан үнемдеудің нақты әсері | |
| Энергетикалық ресурстың атауы |
Натуралды көрсеткіште |
|||
| 1 | 1-ЖЭО №13 ст. қазанына орташа жөндеу жүргізу кезінде 1-ярустағы СЭ кубтарын ауыстыру | 55 496 000 | Табиғи газ, м3 | 497 028 |
| 2 | 1-ЖЭО жабдығына режимдік реттеу жүргізу | 0 | Табиғи газ, м3 | 591 760 |
| 3 | 2-ЖЭО-БЖК құбыржолдары учаскелеріндегі жылу оқшауламасын қалпына келтіру | 1 344 000 | Табиғи газ, м3 | 510 000 |
| ЖИЫНЫ | 56 840 000 | 1 598 788 | ||
2024 жылдың қорытындысы бойынша 1 598 788 м3 табиғи газ үнемделді.
Табиғи ресурстарды үнемдеу. Тас көмір
| № р/п | Іс-шараның атауы | 2024 жылға нақты инвестициялар (ҚҚС есебімен), теңге | Іс-шараларды іске асырудан үнемдеудің нақты әсері | |
| Энергетикалық ресурстың атауы |
Натуралды көрсеткіште |
|||
| 1 | 2-ЖЭО №2 қазанының 1-сатыдағы АУҚ кубтарын ауыстыру | 197 547 840 | Көмір, тонна | 2 091 |
| 2 | 2-ЖЭО №5 қазанының 1-сатыдағы АУҚ кубтарын ауыстыру | 210 807 520 | Көмір, тонна | 2 502 |
| 3 | 2-ЖЭО №6 қазанының 1-сатыдағы АУҚ кубтарын ауыстыру | 479 655 901 | Көмір, тонна | 2 450 |
| 4 | 2-ЖЭО №2 турбинасы конденсаторының жез түтіктерін ауыстыру | 386 198 123 | Көмір, тонна | 1 840 |
| 5 | 3-ЖЭО №1 қазанының будың төбелік аса қыздырғышын ауыстыру | 35 082 880 | Көмір, тонна | |
| 6 | 3-ЖЭО №5 қазанындағы 2-ярус АУҚ кубтарын ауыстыру | 220 020 640 | Көмір, тонна | 8 |
| 7 | 3-ЖЭО №5 қазанының будың төбелік аса қыздырғышын ауыстыру | 35 393 120 | Көмір, тонна | 5 |
| 8 | 3-ЖЭО қазандарының жылу оқшауламасын қалпына келтіру | 5 779 200 | Көмір, тонна | 0,8 |
| ЖИЫНЫ | 1 570 484 861 | 8 905 | ||
2024 жылдың қорытындысы бойынша 8 905 тонна тас көмір үнемделді.
Табиғи және энергетикалық ресурстарды сақтау іс-шараларына арналған жалпы шығындар 2024 жылы 1,8 млрд. теңгені құрады
Биологиялық әртүрлілікті сақтау қызметін басқару
«АлЭС» АҚ өсімдіктер мен жануарлар дүниесін сақтау мәселесінің маңыздылығын толық сезінеді, осыған байланысты өзіне биологиялық тепе-теңдікті сақтауға жәрдемдесу, сондай-ақ қоршаған ортаға келтірілуі мүмкін залалды өтеу міндеттемелерін алып отыр. Компания өндірістік департаменттерін жаңғырту және қайта құру бойынша барлық жобаларды экожүйеге теріс әсер етудің алдын алу қажеттілігін ескере отырып жоспарлайды, ал жобаларды іске асыру барысында табиғи нысандарға теріс әсер ету қаупін барынша азайтады. 2024 жылы «АлЭС» АҚ өндірістік департаменттерінің қызметі экожүйелер мен биологиялық әртүрлілікке тікелей немесе жанама елеулі әсер етті деген жағдайлар тіркелген жоқ, себебі 1-ЖЭО, 2-ЖЭО, 3-ЖЭО, БЖК, «Энергожөндеу» ӨЖК урбанизацияланған аумақтарда орналасқан, Каскад ГЭС және Қапшағай ГЭС өнеркәсіптік аймақтары табиғи ортаға айтарлықтай әсер етпейді, себебі өндіріс процесінде пайдаланылатын су нормативтік талаптарға сай тазартылып, бастапқы су айдындарына қайтарылады.
Биоәртүрлілікке түсетін жүктемені төмендету үшін 2024 жылы өндірістік департаменттердің аумақтарын және санитариялық-қорғау аймақтарын көгалдандыру бойынша іс-шаралар жүргізілді
| Өндірістік департамент |
Саны, дана | Түрі/тұқымдасы | Отырғызылатын аумағы |
| 1-ЖЭО | 8 | Көгалдандыру: алма ағаштарының көшеттері | 1-ЖЭО аумағы |
| 2-ЖЭО | 17 340 | Өтемдік отырғызу: қылқан жапырақтылар – 2 дана; жалпақжапырақтылар – 1722 дана; бұталар – 10 дана | Көктемгі отырғызу – 6112 дана Алатау ИТП АЭА аумағында Күзгі отырғызу – 11228 дана ағаш 2-ЖЭО аумағынан 1 километр радиуста |
| 3-ЖЭО | 3 800 | Өтемдік отырғызу: акация – 40 дана, шие – 290 дана, жатаған шегіршін – 1700 дана, шырша – 10 дана, үйеңкі – 1360 дана, қарағай – 30 дана, терек – 50 дана, бозарша – 140 дана, өрік – 60 дана, алма – 120 дана | Өтеген батыр ауылы Батталханов көшесінен Арман ықшамауданына дейін |
| БЖК | 20 | Өтемдік отырғызу: алма ағашы – 20 дана | БЖК аумағы |
Биоәртүрлілікті сақтау мақсатында «АлЭС» АҚ 2024 жылы тоқсан сайын қоршаған ортаға шығарылатын эмиссияларға – атмосфералық ауаға шығарылатын ластағыш заттарға, су объектілеріне төгілетін төгінділерге, қалдықтардың жиналуы мен көмілу көлемдеріне, сондай-ақ қоршаған ортаның құрамдас бөліктерінің сапасына – өндірістік кәсіпорындардың аумағындағы және санитарлық-қорғаныш аймақтарының шекарасындағы атмосфералық ауаға, жерүсті және жерасты суларына, топыраққа өндірістік-экологиялық бақылау жүргізіп отырды.