«АлЭС» АҚ: экологиялық бақылауды онлайн режимде жүргізу
2024 жылы «АлЭС» АҚ-да Б.Оразбаев атындағы 1-ЖЭО және Батыс жылу кешені шығарындыларының стационарлық көздеріне атмосфералық ауаға эмиссияларды мониторингілеу мен бақылаудың автоматтандырылған жүйелері орнатылған. Бұл жобаларды іске асыру – кәсіпорынға Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес келуге мүмкіндік беретін экологиялық қауіпсіздікті арттыру бағдарламасының кезекті және қажетті кезеңі.
«Экологиялық қауіпсіздік мәселелері еңжоғары деңгейде мәлімделген ел дамуының негізгі басымдықтарының қатарына кірді. Мемлекет басшысы өз сөзінде экологиялық қауіпсіздік мәселесіне баса назар аударады, – дейді Қоршаған ортаны қорғау басқармасының бастығы Зоя Арзюкова. – Өткен жылы ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің мамыр айындағы отырысында Қасым-Жомарт Тоқаев энергетикалық кешенге ерекше назар аударып, «Кеңестік кезеңнің мұрасы болып қалған көптеген өнеркәсіптік кәсіпорындар, ескі көмір электр станциялары мен қазандықтар экологиялық жағдайдың нашарлауына алып келді» деп атап өтті.
Осы мәселені талқылау қорытындысы бойынша Президент Үкіметке ұлттық экологиялық стандарттарды әлемдік стандарттармен үйлестіру, өнеркәсіптік кәсіпорындардың шығарындыларын азайту, қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу, стихиялық қоқыс орындарын жою және эрозияға ұшыраған жерлерді қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуді тапсырды. Ал жақында жыл сайынғы жолдауында ол Үкімет пен өнеркәсіп өз күш-жігерін энергия үнемдейтін және экологиялық таза технологияларды енгізуге жұмылдыруы тиіс екенін ерекше атап өтті. Бұл тапсырмалар белгілі бір дәрежеде «АлЭС» АҚ-ға да қатысты.
Біздің компания соңғы жылдары табиғатты қорғау іс-шараларының тиімділігін арттыру бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде және елеулі нәтижелерге қол жеткізуде. Бұл бағыттағы маңызды қадамдардың бірі өз кәсіпорындарымызға қалалық және табиғи ортаға теріс әсерін бақылауға, мониторингілеуге және азайтуға мүмкіндік беретін қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесін орнату болды.
Жүйе концентрация эмиссияларының негізгі стационарлық көздерінің газ (түтін) шығарындыларын бақылауға арналған, сонымен қатар азот оксидтері (NO, NO2, NOx), күкірт диоксиді (SO2), көміртек оксиды және көміртек диоксиді (CO, CO2), оттегі (O2) сияқты заттардың шығарындыларының жалпы көлемін есептеуге мүмкіндік береді. МАЖ өндірістік экологиялық бақылауды жүргізу кезінде нақты уақыт режимінде ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігінің ақпараттық жүйесіне деректерді беруді қамтамасыз етеді.
Қазіргі уақытта 1-ЖЭО және БЖК МАЖ жүйелері сынақ режимінен өтуде. Деректерді беру арнасын баптау және министрліктің дерекқорымен интеграциялау жүргізілуде. Жылыту маусымы басталып, қазандық агрегаттары іске қосылғаннан кейін жүйе деректерді бере бастайды.
«2022 жылдың қаңтар айынан бастап осы жүйені жобалау бойынша жұмыстар басталды, ал сол жылдың қараша айында Б.Оразбаев атындағы 1-ЖЭО №5-8 құбырларында МАЖ орнату басталды, – дейді станцияның Баптау және табиғатты қорғау қызметі цехы бастығының орынбасары Александр Купцов. – Жұмыс 2024 жылдың басында аяқталды. Нәтижесінде газ аналитикалық жабдық төрт түтін мұржасына орнатылды».
Жаңа жүйенің жобасы мен жұмысының бүге-шегесін Б.Оразбаев атындағы 1-ЖЭО Өндірістік-техникалық бөлімінің бастығы Айбек Шаяхметов ашып айтады: «Өлшеу учаскесі +42,5 м белгісінде орналасқан, ал түтін құбырларының биіктігі 80 м. Бүгінгі таңда МАЖ сынақ режимінде жұмыс істейді, 1-ЖЭО-дан деректер «АлЭС» АҚ бас кеңсесіне жіберіледі.
Шығарындылар жүйесінің негізгі жабдықтарын SICK неміс компаниясы шығарған. MAЖ құрамына келесі өлшеу жүйелері кіреді: газдардың сапалық көрсеткіштері; газдардың жылдамдығы мен шығыны; шаңның сапалық көрсеткіштері; шығатын газдар мен қоршаған ортаның қысымы мен температурасы. Сондай-ақ, жүйе блок-контейнермен және автоматтандырылған жұмыс орындарымен жабдықталған. Бұл күрделі және дәл жабдық үздіксіз мониторингілеуді қамтамасыз етеді. Атап айтқанда, стационарлық газ анализаторы шығатын түтін газдарындағы CO, NO2, NO, SO2 және O2 газдарының концентрациясын өлшейді.
Сондай-ақ, біз салмақталған түтін газы бөлшектерінің концентрациясы, түтін газының ағынының жылдамдығы және көлемдік шығыны, абсолютті қысым, түтін газының температурасы мен ылғалдылығы туралы нақты ақпарат аламыз. Өлшенген және есептелген деректер АЖО мониторында кестелік және графикалық түрде көрсетіледі. Жүйе шығатын түтін газдарының жалпы шығарындыларын есептеуге, өлшенген деректерді жинауға және мұрағаттауға, белгілі бір кезеңдегі жалпы шығарындылар туралы есептерді қалыптастыруға мүмкіндік береді».
Батыс жылу кешенінде үш түтін құбырына мониторингілеудің автоматты жүйесі орнатылған. БЖК көздерінің түтін газдарының құрамы мен сипаттамаларын зерттегеннен кейін жобалау ұйымы FLOWSIC100 ультрадыбыстық шығын өлшегіштеріне, DUSTHUNTER шаңды өлшеу жүйесіне және MCS газды талдау жүйесіне негізделген SICK AG неміс фирмасының жабдықтарын пайдалануды ұсынды.
«2023-2024 жылдар ішінде жабдықтар монтаждалды, ал ағымдағы жылдың жылыту маусымы аяғында жүйені сынақтан өткізу жүргізілді, – дейді БЖК Өндірістік-техникалық бөлімінің бастығы Владимир Сосницкий. – Датчиктерден ақпарат БЖК-да ұйымдастырылған автоматты жұмыс орындарына түсе бастады. Алдағы жылыту маусымының басында жылу генерациялайтын жабдықты іске қосқаннан кейін жүйені іске қосу-баптау сынақтарын жүргізу және оны түпкілікті пайдалануға қабылдау жоспарлануда. Сондай-ақ БЖК персоналына МАЖ-ға қызмет көрсету және оны апатсыз пайдалануды жүзеге асыру үшін оқыту жоспарлануда».
Жалпы алғанда, компанияда мониторинг жүйесінің іске қосылуын – экологиялық тиімділікті арттыру міндеттерін жүзеге асыруға жүйелі кешенді көзқарасты одан әрі дамытумен байланыстырады.
«Өнеркәсіптік кәсіпорынның экологияға деген қамқорлығы әлеуметтік шиеленісті жояды, оның имиджін жақсартады, оны жұмыскерлер үшін тартымды етеді, – деп қорытындылады Қоршаған ортаны қорғау басқармасының бастығы Зоя Арзюкова. – Қала үшін бұл жүйе «АлЭС» АҚ таза және қауіпсіз болашаққа ұмтылғандығының дәлелі болды. Біз алматылықтардың үйлерінде жылуды сақтап, оларға жарық беріп қана қоймай, аспанымыздың тазалығын қамтамасыз етудеміз және экологияны қорғау әркімнің: адамның да, кәсіпорынның да, бүкіл қоғамның да жауапкершілігі екенін еске саламыз».